Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

11.1. Glyukozaning qondagi konsentratsiyasi
Qonda glyukoza konsentratsiyasini nisbatan doimiy ushlab turish 
moddalar almashinuvini boshqarish yordamida am alga oshiriladi.
Qonda glyukoza konsentratsiyasi bir tarafdan uning qonga 
o‘tishi, ikkinchi tarafdan esa to‘qim alar tomonidan yutilishi 
jarayonlari tezligi bilan aniqlanadi. Postabsortiv davrda qonda 
glyukoza konsentratsiyasi 60-100 mg/dl 
(3,3-5,5
mmol/1) ga teng 
bo‘ ladi; glyukoza konsentratsiyasining ortishi (giperglyukozem iya) 
uglevodlar almashinuvi buzilishidan dalolat beradi. Uglevodlarga 
boy ovqat iste’mol qilgandan so‘ng sog‘ lom odamda — alimentar 
giperglyukozem iya kuzatiladi. Bunda glyukoza konsentratsiyasi, 
odatda, 150 mg/dl dan oshmaydi va 1-1,5 soatdan keyin pasayishni 
boshlaydi. Uglevod almashinuvi buzilganda (steroidli diabet, qandli 
diabet) alimentar giperglyukozem iya 150 mg/dl dan ortib ketadi va 
uzoqroq vaqt saqlanadi. Bu holatdan yashirin diabetni tashxislashda 
foydalaniladi (11.4-rasm).
303

---

11.4-rasm.
A gar giperglyukozem iya buyrak bo4sag‘asidan, y a ’ni 180 mg/dl 
dan oshsa, glyukoza siydik bilan chiqa boshlaydi (glyukozuriya). 
G lyukozuriya uglevod almashinuvi buzilishidan yoki buyrak 
shikastlanishidan dalolat beradi.
Och qolganda va bir qator patologik holatlarda gipoglyukozem iya 
kuzatiladi. Qonda glyukoza konsentratsiyasining 40 mg/dl gacha 
pasayishi tutqanoqlarga va bosh m iya funksiyasining boshqa 
buzilishlariga olib keladi.
11.2. K o rtizol va glyukoneogenezning boshqarilishi
Postabsorbtiv davrda glikogen zaxirasi tugagach, jigard a 
glyukoneogenez boshlanadi. Bu jarayonni glyukokortikosteroidlar, 
asosan, kortizol boshqaradi.
A gar organizm ga kortizol yuborilsa qonda glyukoza miqdori 
ortishi kuzatiladi, bu jigarda glikogen zaxirasi bodmagan taqdirda 
ham sodir bo‘ ladi. Shu bilan bir vaqtda siydik bilan mochevina 
ajralishi ortadi. Bu esa qondagi glyukoza aminokislotalardan hosil 
bo‘lganidan dalolat beradi.
Aminokislotalardan glyukoza hosil bo iishining (glyukoneogenez) 
kuchayishi kortizol ta’sirida yuzaga chiqadigan ikki jarayon 
natijasidir.
S200-
Co