Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

Hazm shirasi sekretsiyasi va suv-tuz almashinuvi. 
Barcha 
ovqat hazm qilish bezlarining sutkalik sekretsiya hajmi 8 1 ni tashkil 
etadi (10.3-jadval). Normada bu suyuqlikdagi suv ichaklarda qayta 
so‘riladi, profuz qusish va diareya hoiatlari hujayra tashqi suyuqligi 
hajm ining keskin kam ayishi va to‘qim alar degidratatsiyasiga olib 
kelishi mumkin. Hazm shirasi suyuqligini ko‘p yo ‘qotish qon 
plazm asida albumin konsentratsiyasining ortishiga sabab bo‘ ladi, 
natijada qonning onkotik bosimi ortadi, suv hujayradan chiqa 
boshlaydi va hujayra funksiyasi buziladi. Yuqori onkotik bosim 
siydik
294

---

hosil boftishining kam ayishi yoki butunlay to‘xtashiga olib kelishi 
mumkin (anuriya). Bunday vaziyatda agar suv va tuzlar tashqaridan 
kiritilm asa koma holati rivojlanadi.
10.3-jadval
K atta odamda ovqat hazm qilish hezlarining sutkalik 
sekretsiya hajmi
Sekret 
Hajm, 1 
Sekret 
Hajm, 1
S o ‘ lak 
1.5 
Pankrcatik shira 
0 .7
Oshqozon shirasi 
2.5 
Ichak shirasi 
3,0
0 ‘t suyuqligi 
0,5
Ichak sekretsiyasi adenilatsiklaza tizimi orqali boshqariladi. 
Uning 
aktivatsiyasi 
sekretsiyani 
stim ullaydi, 
inaktivatsiyasi 
ingibirlaydi. 0 ‘tkir ichak infeksiyalarida diareyaning paydo 
bo‘ lishi adenilatsiklaza aktivatsiyasi bilan bog‘ liq (salmonellyozlar, 
dizenteriya va vabo). Vaboda adenilatsiklaza difteriya toksiniga 
o‘xshash vabo vibrioni toksini bilan aktivlashadi. Vabo toksini 
G oqsilning ct-subbirligini GTF bilan kompleks hosil qilishini 
ta’ minlaydi. Natijada adenilatsiklaza boshqaruvchi gormonlar bor- 
yo ‘qligidan qat’ iy nazar juda yuqori faollikka ega bo‘ lib qoladi. Ichak 
sekretsiyasi taxminan 10 barobar ortadi, ich ketish va to‘qim alar 
degidratatsiyasi kuzatiladi (10.6-rasm).