Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

204

---

N H ,
I '
HOOC-CH - C H .-C H -C O O
Glutamat
NH
II
HOOC-CH - CH .- C -C O O
Iminoglutarat
O
II
H O O C -C H ,- C H ,-C -C O O
a-Ketoglutarat
Glytarnaldegidrogetiaza
H ,0
0 ‘z-o ‘zidan
Ushbu reaksiyani glutamatdegidrogenaza fermenti katalizlaydi. 
Glutamatdegidrogenaza to ‘qim alardajuda keng tarqalgan fermentdir:
Koferment sifatida NAD (yoki NADF) saqlaydi. Shuni ta ’kidlash 
kerakki, glutamatning dezaminlanishi ham 2 bosqichda o ‘tadi:
1-bosqichda (anaerob) glutamat degidrogenlanishi natijasida oraliq 
mahsulot iminoglutarat hosil bo‘ladi; 2-bosqichda esa iminoglutarat 
a-ketoglutarat va ammiakka parchalanadi (fermentsiz). Reaksiya 
qaytardir; hosil bo‘lgan NH, NADFH ishtirokida a-ketoglutaratning 
qayta aminlanishida foydalanilishi mumkin, natijada glutamat hosil 
bo‘ladi. Ushbu reaksiya jigarda eng faol kechadi.
Bilvosita dezaminlanishning yana bir turi - am inog‘ruhni 
aspartatga va keyinchalik inozin kislotaga o ‘tkazish hamda AMF 
hosil qilish va uning dezaminlanishi:
2 0 5

---

A m inokislotalarning transaminlanishi
Transaminlanish — aminokislotadan a-am inog‘ruhni a-keto- 
kislotaga olib o ‘tish reaksiyasi, natijada yangi ketokislota va yangi 
am inokislota hosil boTadi. Transaminlanish transdezaminlanishning 
birinchi bosqichidir. Amin g ‘ruhining akseptori ko‘pincha a-ke- 
toglutarat, piruvat va oksaloatsetatdir:
Transaminlanish reaksiyalarini aminotransferazalaryoki transami- 
nazalar katalizlaydi. Bu reaksiyalarning muvozanat konstantasi birga 
yaqin (K~1,0), shuning uchun transaminlanish jarayoni oson orqaga 
qaytadi. A m inotransferazalar eukariot hujayralarining sitoplazmasi 
va m itoxondriyasida aniqlangan. Fermentning mitoxondrial va 
sitoplazmatik shakllari fizik-kimyoviy xususiyatlari bilan farqlanadi. 
Inson hujayralarida substrat spetsifikligi bilan farqlanadigan o ‘ndan 
ortiq aminotransferazalar topilgan. Transaminlanish reaksiyalariga 
lizin, treonin va prolindan tashqari barcha aminokislotalar kirishi 
mumkin.
Transaminaza fermentlari kofermenti bo‘lib, vitamin B6 ning 
unumi fosfopiridoksal hisoblanadi. Aminotransferazalar — «ping- 
pong» mexanizmi bo‘yicha kechadigan reaksiyalarning klassik 
misolidir. 
Piridoksalfosfat 
bunda 
am inog‘ruhlami 
tashuvchi 
hisoblanadi:
= O +H C -N H
COOH 
COOH 
COOH 
COOH