Sabirova rixsi abdukadirovna yuldashev nosirjon muxam edjanovich

HN, 
~ N 
NH, 
-------- HN 
N 
NH,
Gistidin 
Gistamin
Gistamin oqsillar bilan kompleks hosil qiladi va semiz hujayra 
sekretor granulalarida saqlanadi. To‘qima jarohatlanganda (urish, 
kuyish, endo- va ekzogen moddalaming ta ’siri), immun va allergik 
reaksiyalar rivojlanganda qonga sekretsiyalanadi. Gistamin odam 
organizmida quyidagi funksiyalami bajaradi:
• 
oshqozon shirasi, so‘lak sekretsiyasini stimullaydi;
kapillyarlar o ‘tkazuvchanligini oshiradi, shish paydo qiladi, 
arterial bosimni pasaytiradi, ammo miya ichki bosimini oshiradi, 
bosh og‘rig‘ini chaqiradi;
° o ‘pkalar silliq mushagini qisqartiradi, bo‘g ‘ilishni chaqiradi;
° yalligTanish reaksiyasi shakllanishida qatnashadi — tomirlarning 
kengayishi, terining qizarishi, to ‘qimaning shishini chaqiradi;
° allergik reaksiyani vujudga keltiradi;
° neyromediator vazifasini bajaradi;
° o g ’riq mediatori hisoblanadi.
Allergik reaksiya sodir boHishida biogen omillarning ahamiyati. 
Antigistamin dori-darmonlar. Organizmga ba’zi antigen moddalar 
(oqsil tabiatli, polisaxaridli antigenlar, bir qancha dorilar) tushganda 
organizmning 
sensibilizatsiyalashgan 
holati 
(darhol 
yuzaga 
chiqadigan turdagi o ‘ta sezuvchanlik holati) rivojlanadi. 0 ‘sha 
antigenning o ‘zi bir necha daqiqa davomida organizmga yana
210

---

tushadigan b o isa , bu gistamin shokining deyarli aniq nusxasidan 
iborat bodgan o ‘tkir reaksiya boshlanishiga olib keladi (anafilaktik va 
allergik reaksiyalar). Bu reaksiyalar mexanizmi semiz hujayralardagi 
gistamin ajralib chiqishini o ‘z ichiga oladi. Bu hujayralardan gistamin 
ulaming yuzasida antigen-antitana ta’siri yuzaga kelishi natijasida 
ajralib chiqadi. Ushbu reaksiyalaming oldini olish va davolashda 
antigistamin preparatlaridan foydalaniladi (kalsiy glyukonati, kalsiy 
xloridi, sanorin, pipolfen, dimedrol, anallergen, zodak, klaritin, 
glyukokortikoidlar va boshqalar).
Serotonin hosil boTishi va ahamiyati. Serotonin aromatik 
aminokislotalar 
dekarboksilazasi 
ta’sirida 
5-oksitriptofanning 
dekarboksillanishidan hosil bo‘ladi (7.9-b rasm).