Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

Texnik jihatdan asoslangan donaviy vaqtning

 t

d

 tarkibi quyidagicha asosiy (texnologik) 

vaqt t

as

; yordamchi vaqt t

yord

; ish o’rnini tartibga solish uchun sarflangan vaqt t

xiz; 

ishchini tabiiy 

ehtiyojlarini  qondirish  va  dam  olishiga  sarflangan  vaqt t

ext

;  operativ  vaqt,  asosiy  va  yordamchi 

vaqtlarning  yig’indisi  t

on

=t

as

+t

yord

;  donali  va  mayda  seriyali  ishlab  chiqarish  sharoitida  ishchi 

tomonidan yig’ma chizma va texnologik jarayonni o’rganish uchun sarflangan vaqt t

tay

. 

Yalpi  ishlab  chiqarish  sharoitida  doimiy  ravishda  har  xil  ish  bajarilganligini  va  qayta 

sozlashlarni yo’qligi tufayli donali vaqt me’yoriga t

tay

 kiritilmaydi. Demak,  

 

t

d

=t

as

+t

yord

+t

xiz

+t

ext

,min 

 

 

(7.1) 

 

Seriyalab  ishlab  chiqarish  sharoitida  yig’ish  jarayonini  partiyalab  amalga  oshirilishi 

tufayli  ish  joyini  qayta  tashkil  etish  lozim.  Shuning  uchun  partiyadagi  bitta  mahsulotni  yig’ish 

uchun sarflangan vaqt donaviy – kalkulyasiya vaqti t

d.k.

 deb yuritilib uning tarkibi: 

 

t

d.k.

=t

as

+t

yord

+t

xiz

+t

ext

+t

tay

,

/p

,

 

min, 

 

(7.2) 

 

bu yerda n - ishlab chiqarish partiyasidagi mahsulotlar soni. 

(7.1)  va  (7.2)  formulalar  yordamida  vaqt  me’yorini  belgilashda  asosiy  mahsulotning 

kattaligi,  ogirligi,  ishlab  chiqarish  turi,  yig’ish  jarayonini  mexanizatsiyalashtirilganli, 

avtomatlashtirilganligi  va  shu  kabilarni  inobatga  olib,  ma’lumotnomalar  yordamida  analitik 

usulda  hisoblanadi.  Yordamchi  vaqt  ham    ishchi  tomonidan  bajariladigan  yoki  bu  harakatlarni 

inobatga  olib  ma’lumotnomalarda  keltirilgant  texnik  me’yorlar  asosida  hisoblanadi.  Ishchi 

o’rnini tashkil qilish unga xizmat ko’rsatish vaqti operativ vaqtga nisbatan foizlarda aniqlanadi. 

va 2…3% atrofida bo’ladi. Ishchining tabiiy ehtiyojlarini qondirish va yordam olishga sarflangan 

vaqtlari  ham    operativ  vaqtga  nisbatan  foizlarda  hisoblanib  2%  ni  tashkil  etadi.  Yig’ish 

jarayonida  qo’llaniladigan  moslama  va  bajariladigan  ishning  murakkabligiga  qarab  tayyorlash 

vaqti ham shu tartibda aniqlanadi. 

Texnik  jihatdan  asoslangan  vaqt  me’yori  faqatgina  mavjud  texnologik  jarayonni 

o’zgartirilgan 

holda 

qayta 

ko’rib 

chiqiladi, 

masalan: 

qo’lda 

bajariladigan 

ish 

mexanizatsiyalashtirilsa va h.k.