Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari

10.6. Metchiklar yordamida ichki rezbalarni kesish

 

Ichki rezbalar, ko‘pincha metchiklar yordamida kesiladi. Metchiklar dastaki va mashinali 

bo‘ladi.  Dastaki  metchiklarning,  odatda  ikki  yoki  uch  donadan  iborat  bo‘lgan  to‘plamlari 

qo‘llaniladi.  Mashina  metchiklari,  asosan  parmalash  dastgohlarida  ishlashda  qo‘llaniladi. 

Mashina metchiklari yaxlit, to‘g‘ri, pichoqyaar o‘rnatilgan va gaykali bo‘ladi. 

Kichik va o‘rta diametrli teshiklarda Rezba kesish uchun yaxlit va gaykali metchiklar, katta 

diametrli  (300  mm  gacha)  teshiklarda  Rezba  kesish  uchun  pichoq  o‘rnatiladigan  yaxlit 

metchiklar yoki suriluvchi plashkali Rezba ke-suvchi kallaklar qo‘llaniladi. 

Mahkamlovchi  detallarni  yoki  seriyali  ishlab  chiqarishda  ko‘p  miqdorda  gaykalar 

tayyorlashda,  ya’ni  gaykalarni  ixtisoslashgan  ishlab  chiqarishda  tayyorlashda  maxsus  gayka 

kesuvchi dastgohlar qo‘llaniladi. 

Ikki tomoni ochiq va bir tomoni berk teshiklarda metchiklar yordamida Rezba kesishda 

asosiy vaqt quyidagi formula yordamida aniqlanadi: 

 

---

]

[

)

(

)

(

0

мин

S

n

l

l

l

S

n

l

l

l

t

чик

кес

a

чик

кес

a

a

















 

 

bu yerda 

a

l

 — kesiladigan rezba uzunligi, mm; 

кес

l

 — 

metchikning kesib olish uzunligi, 

mm; 

S

l

кес

3

1





; 

чик

l

  —  metchikning  kesib  bo‘lgandan  keyin  chiqish  uzunligi,  mm  (

3

2





чик

l

S

—ikki  tomoni  ochiq  teshikda  va   

0



чик

l

—  bir  tomoni  berk  teshikda); 

S

— 

kesiladigan rezba qadami, mm; 

p — 

ishchi yurishda (rezba kesishda) minutiga aylanishlar soni, 

0

n

 —orqaga yurishda (metchikni bo‘shatib olishda) minutiga aylanishlar soni. 

YUqori qattiqlikkacha termik  ishlov  berilgan po‘latlarda  hamda qiyin  ishlov  beriladigan 

po‘latlarda  va  mustahkamligi  oshirilgan  qotishmalarda  qattiq  qotishmali  metchiklar  yordamida 

rezba  kesish  kesiladigan  rezbaning  turg‘unligini  va  sifatini  tezkesar  po‘latdan  yasalgan 

metchikda kesishdagiga nisbatan oshiradi. Diametri 40 mm va undan katta bo‘lgan metchiklarda 

qattiq  qotishmali  plastinkalari  mexanik  ravishda  mahkamlanganlarining  qo‘llanishi  maqsadga 

muvofiq  bo‘ladi,  chunki  bu  qattiq  qotishmadan  yaxshi  foydalanishni,  asbobning  yanada  yuqori 

sifatini va uzoq muddat ishlashini taxminlaydi. 40 va 40X (

HRC

38-40) po‘latlar uchun T5K10 

plastinkalari, yuqori mustahkam cho‘yan (NV 350380) uchun VK8 plastinka-lari qo‘llaniladi.