Sabirov B. A. Mashinasozlik texnologiyasi asoslari fanidan

Yig’ma birikma, uning tashkil euvtchi qismlari bir-biri bilan yig’ish operatsiyalari yordamida biriktirish natijasida hosil qilingan mahsulot (reduktor, dastgoh, tezliklar qutisi va shu kabilardir). Yig’ma birikmaning murakkablik darajasini ifodalash uchun birikma, birikmaning bir qismi, mexanizm, agregat, mashina kabi tushunchalaridan foydalaniladi.
Kompleks, bu bir necha murakkab mahsulotlar bo’lib, ular bir-biri ishlab chikaruvchi korxonada yig’ilmaydi, ammo ular birgalikda o’zarobog’liqbo’lgan xizmat vazifasini bajaradi (avtomobillarga texnik xizmat ko’rsatish komplekslar, ozuka tayyorlash komplekslari va xokazo).
Komplekt, bu bir necha mahsulotlar yig’indisi bo’lib, ular bir-biri bilan ishlab chikaruvchi korxonada yig’ilmaydi, ammo umumiy ko’rinishdashidagi yordamchi Xarakterdagi xizmat vazifasini bajaradi (ehtiyot qismlar komplekti, asboblar komplekti, biriktirish detallari komplekti va xokazo).
Yig’ish yordamida hosil qilingan birikmalarni quyidagi turlari mavjud:

1. 
   qo’zg’almas va ajralmas birikmalar (payvand, kleylash, zurikish o’tkazishi bilan hosil qilingan birikmalar va xokazo);
   
2. 
   qo’zg’almas va ajraluvchi birikmalar (boltli yoki vintli birikmalar, konusga o’tkazilgan va utuvchi o’tkazish bilan hosil qilingan birikmalar);
   

v) qo’zg’aluvchan va ajraluvchi birikmalar («vint-gayka» juftligi, oraliq o’tkazish bilan hosil qilingan birikmalar, sharnirli va shu kabi birikmalar);
g) qo’zg’aluvchan ajralmas birikmalar (titrash podshipniklari, tutkichni juvalangan uk bilan birikmasi va xokazo);
Yig’ish ishlari mashina va mexanizmlar tayyorlashda oxirgi ish hisoblanadi. Yig’ish ishlari sifatli bajarilganligi mashina va mexanizmlarning ishonchli va uzoq vaqt ishlashini belgilovchi omildir.
Yig’ish ishlarini mashina va mexanizmlar tayyorlashdagi umumiy xajmi 20-30% (kishlok xo’jalik mashinasozligi), 40-60% (samolyot sozlik) tashkil etadi.
Yig’ish ishlarining tashkil qilish shakllari va o’rni ishlab chiqarish sharoiti va mahsulot turigabog’liq bo’ladi. Donali va mayda seriyali ishlab chiqarish sharoitida yig’ish operatsiyalari mexanika yig’uv sexlarining yig’ish bo’linmalarida amalga oshiriladi. Seriyalar ishlab chiqarish sharoitida alohida yig’uvchi sexlari tashkil etish mumkin. Ko’p seriyali va yalpi ishlab chiqarishda maxsullotning ayrim yig’ma birikmalari to’g’rioqim li yokioqim li ishlov berish tizimlarining oxirida yig’iladi, tayyor mahsulotni hosil qilish esa alohida yig’ish konveyirida bajariladi.
Mexanik ishlov berishga sarflangan vaqt xajmiga nisbatan belgilangan yig’ish uchun sarflangan vaqtning xajmini quyidagicha ifodalash mumkin:

• 
  donali va mayda seriyali ishlab chiqarish 40-50%;
  
• 
  o’rta seriyalida 30-35%;
  
• 
  ko’p seriyalida 20-25%;
  
• 
  yalpi ishlab chiqarishda esa 20% dan kam.
  

1.