S yunusov, Z. Abdiyev

22-rasm
.
Ko‘chatli issiqxonada elektr bilan
qo‘shimcha yorug‘lik berishni qo‘llash 
 
Metallogen (iodid metallar qo„shilgan) va natriyli lampalardan 
foydalaniladigan yoritgichlar yaratilgan, ular yorug„lik berish va foydali 
ta‟sir etish koeffitsienti bo„yicha lyuminessent lampalaridan ustun 
turadi. Oxirgi yillarda LFU-30 va LFU-40-4 tipidagi past bosimli 
lyuminetsent 
lampali 
yoritgichlarni 
qo„llash 
o„zini 
yaxshi 
ko„rsatmoqda. 
O„zbekistonda ko„chatlarni yetishtirishda qo„shimcha elektr yorit-
gichlarni qo„llash tabiiy yorug„lik etishmayotgan davrlarda samaralidir. 
Janubiy mintaqalarda qo„shimcha yorug„lik berish kam samarali 
ekanligi tufayli issiqxonalar bu yerdan ular bilan jihozlanmaydi. 

---

O„zbekistonda bahor oxirida quyosh yorug„ligini juda oshib 
ketishi kuzatiladi, to„g„rirog„i, yuqori uzun to„lqinli radiatsiya tufayli 
ekin o„stiriladigan xonalar qizib ketadi. Bu qizib ketishni hech 
qanday shamollatish ham yo„qata olmaydi, uni birdan-bir yo„li xona-
ning ichiga kiradigan radiatsiyani salqinlash orqali kamaytirishdir. 
Salqinlash ikki usulda bajariladi: 1) inshootlarni yorug„lik o„tkazuv-
chan yuzini bo„yash yoki uni ustidan oq rangli suyuqlik va suv bilan 
purkash; 2) yorug„lik o„tkazuvchan qoplagich materiallarga o„xshash 
turli salqinlovchi ekranlarni qo„llash (23-rasm). 
Maxsus pardalar (himoyalash tizimi) 
23-rasm.
 Soyalatish, yorug‘lik yuklamasini 
 kamaytiruvchi salqinlatuvchi ekran. 
 
Salqinlatuvchi ekran ichki harorat va intensiv yorug„likni 
avtomatik nazorat qiluvchi ekran vazifasini bajaradi. 
Chet elda quyosh radiatsiyasi jadalligini pasaytirish uchun turli 
to„rlar va to„rli ekranlar keng qo„llaniladi. Ko„pchilik issiqxonalarda 
hashoratlar kirishiga to„sqinlik qiladigan va bir yo„la quyosh radiat-
siyasini tarqatishga imkon beradigan maxsus to„rlar devorlar bo„ylab 
tortiladi. 
O„simliklarga tushadigan quyosh nurini jadalligini kamaytirish 
uchun bu yerda boshqa turdagi to„rlar qo„llaniladi, ularni ta‟sir qilish 

---

usuliga ko„ra 3 turga bo„ladilar: 1) yorug„likni tarqatuvchi va salqin-
lashtiruvchi; 2) yorug„likni tarqatuvchi salqinlashtiruvchi va qay-
taruvchi; 3) salqinlashtiruvchi va energiyani tejaydigan. Har bir tur 
qorong„ilatish parametriga ko„ra bir qancha modifikatsiyalardan 
iborat (24-rasm).