S yunusov, Z. Abdiyev

29- rasm
. Issiqxonalarda shamollatish tizimi
. 

---

30- rasm
. Qovurg‘ali sovutgich
(gofra) va Konditsioner
(
Pad & Fan)
. 
Bundan tashqari konditsionerlarni qo„llash ham qiziqarli 
hisoblanadi, ular sovuq vaqtda xonalarni isitadi, issiq kunlarda uni 
sovutadi. 
 
№ 5 - AMALIY MASHG„ULOT 
HIMOYALANGAN YER INSHOOTLARIDA HAVO
VA TUPROQ HARORATINI ANIQLASH 
 
Topshiriq.
Havo va tuproq haroratini aniqlaydigan asboblarni 
tuzilishi bilan tanishish, parnik va issiqxonani turli qismlaridagi ha-
roratni aniqlash. 
Uslubiy ko‘rsatma.
Mashg„ulotlarni o„tkazishda talabalar ki-
chik guruhlarga bo„linadi. Har bir kichik guruh topshiriqni turli 
qismlarini bajaradilar va turli inshootlarda shug„ullanadilar. 
Oldiniga talabalar havo haroratini o„lchaydigan simobli va 
spirtli termometrlar bilan tanishadilar, keyin tuproq haroratini 
o„lchaydigan Savinova termometrlarini ko„radilar, keyinchalik esa 
ular termografni tuzilishi bilan tanishadilar. Asboblarni tuzilishi va 
ularni ishlash prinsiplarini yaxshiroq bilish uchun, talabalar bu 
asboblarni shakliy rasmlarini o„zlarining ish daftarlariga chizadilar. 
Shundan so„ng talabalar parnik va issiqxonalarni turli qismi-
dagi havo va tuproq haroratlarini o„lchashga kirishadilar. Parnik va 
issiqxonalarni turli qismlarida issiqlik tartiboti bir xil emas. Biologik 
yoqilg„ili parniklarda tuproq harorati, havo haroratiga qaraganda har 
doim yuqori, past harorat doirasi quti (korob) devorlari bo„ylab va 
ularni ulangan joylaridan o„tadi. Issiqxonalarda havo harorati har 
doim tuproq haroratidan yuqori bo„ladi. Past harorat doirasi eshiklar 

---

va devorlar yonida, yuqori harorat doirasi isitadigan uskunalar va 
yuqoridagi qoplamalarga yaqin mintaqalarda joylashadi. 
Ichki hajmi katta bo„lgan inshootlarda harorat tartiboti bir 
tekisroqdir. 
Ishni bajarish tartibi.
Har bir kichik guruh o„quv xonasida 
havo haroratini o„lchash uchun bittadan simobli va spirtli termo-
metrlarni, tuproq haroratini o„lchash uchun bitta Savinova termomet-
rini va havo haroratini uzoq vaqt davomida o„lchab turish uchun bit-
ta termografni oladilar. Bu asboblar etishmaganda zvenolarga alohi-
da-alohida asboblar beriladi va zvenolar ularni mashg„ulot davomida 
almashtirib turadilar. Har bir talaba o„zining ish daftarida yuqorida 
nomi keltirilgan o„lchov asboblarini o„lchamlari va asosiy qismlarini 
ko„rsatib ularni shakliy rasmlarini chizadilar. 
Chizma rasmlar tugagach, har bir zveno parnik, isitiladigan va 
isitilmaydigan issiqxonalardagi havo va tuproq haroratini o„lchashga 
kirishadi. Parniklarda havo haroratini o„lchashda simobli yoki spirtli 
termometrlarni parniklarda tuproq aralashmasi ustiga qo„yilgan 
dastaklar ustiga shunday joylashtirish kerakki, bunda termometrni 
simobli yoki spirtli pastki qismi bo„sh (holi) bo„lishi kerak. 
Issiqxonalarda termometrlar har xil balandliklarga osiladi. Tuproq 
harorati 10 sm chuqurlikda tuproqqa kiritilgan Savinova termometr-
lari bilan o„lchanadi. Termometrlarni ko„rsatkichlari, u o„rnatilgan-
dan so„ng 15-20 minut o„tgach yoziladi. 
Parniklar bo„yicha harorat o„lchovlari natijalarini quyidagi 
ko„rinishdagi anketaga yozadilar: 
Havo harorati: 
-
parnik o„rtasida…. 
-
quti devorchalari yonida….. 
Tuproq harorati: 
-
parnik o„rtasida…. 
-
quti devorchalari yonida….. 
Issiqxonalarda harorat o„lchamlarini natijalari 15-jadvalda to„ldiriladi. 
Agarda havo va tuproq haroratini aniqlaydigan termometr va 
termograflarni rasmi chizilgan bo„lsa, parnik va issiqxonalarda havo 
va tuproq harorati o„lchanib bo„lingan bo„lsa hamda anketa va 
jadvallar to„ldirilgan bo„lsa, topshiriq bajarilgan hisoblanadi. 

---