S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

predmetlari 
quyidagilar: 

Axborot texnologiyalari – ham jinoyatlarni oldini olish uchun, 
ham ularni sodir etish uchun foydalanish imkoniyati. 

Amaliy dasturiy ta‘minotni о‗rganish usullari. 

Kriminal amaliyot – jinoyatlarni sodir etish yо‗llari va 
qurollari, ularning oqibatlari, qoldiradigan izlari, jinoyatchining shaxsi. 

Kompyuter jinoyatlari bо‗yicha tezkor, jinoiy va sud 
amaliyoti. 

Tizim ishini tadqiq qilish usullari. 
Umuman jinoyatchilikka forenzikaning ta‘siri bir necha yо‗llar 
bilan bо‗lishi mumkin: 

axborot texnologiyalarining tez rivojlanishi kelajakda о‗zini 
yangi munosabatlari va yangi jinoyatlarini bilan kо‗rsatuvchi sun‘iy 
ongni paydo bо‗lishini nazarda tutadi; 

yaqindagina axborot texnologiyalarining natijasi umuman 
qо‗riqlanmagan edi, hozirda vaziyat doimiy о‗zgarmoqda, masalan, 
domen nomi himoyalangan va intellektual mulk obyekti hisoblanadi; 

firibgarlik yо‗llari va tamoyillar о‗zgargan, biroq mohiyati 
о‗shaligicha qolgan: firibgarlikning ba‘zi toifalari mohiyatini saqlab 
qoldi, biroq real muhitdan virtual muhitga о‗tdi. 
Ilg‗or texnika va texnologiyalarning jinoyatchilikka ta‘siri uch yо‗l 
bilan bо‗lishi mumkin: 
Birinchidan, 
texnik progress jinoyatni yangi yо‗llar bilan va yangi 
qurollar yordamida sodir etish imkoniyatini beradi. Tabiiyki, shu 
yо‗sinda texnik progress jinoyatlarni fosh etishni yangi yо‗llarini paydo 
bо‗lishiga olib keladi – ham eskisini, ham yangisini. Masalan, о‗sha eski 
firibgarlik bizning asrda Internet tarmog‗i yordamida sodir etilmoqda. 
Biroq firibgarlikda dahl qilish predmeti va mohiyati о‗shaligicha 
qolmoqda. Yangilik faqat sodir etish quroli xolos – veb-sayt, elektron 
pochta, tо‗lov tizimi. 
Ikkinchidan, 
axborot texnologiyalarining natijalari jinoiy tajovuz 
qilish predmeti bо‗luvchi tamoyilan yangi ommaviy munosabatlarni 
paydo qiladi. Bunda tajovuz qilish yо‗li va quroli AT natijalarini 
hisobga olgan holda ham eski, ham yangi bо‗lishi mumkin. 
Eng yorqin misol – domen nomi. Domen nomini berish huquqi 
kabi bunday ommaviy munosabat yaqingacha mavjud emas edi. Tajovuz 
qilish ham yо‗q edi. Hozirda domen nomi qonun bilan qо‗riqlanadi (ular 
intellektual mulk obyektiga kiritilgan). 

---

15 
Uchinchidan, 
AT rivojlanishi shunchaki 
yangi ommaviy 
munosabatlarnigina emas, balki bunday munosabatlarning yangi 
subyektini ham paydo bо‗lishiga olib kelishi mumkin. Kompyuter uchun 
dastur hali huquq subyekti sifatida qaralmayapti, biroq ba‘zida tabiat 
kuchi sifatida qaralmoqda. Dasturlarga farovonlik va hattoki inson 
hayotiga sezilarli ta‘sir qilishi mumkin bо‗lgan yechimlarni qabul qilish 
imkoni berilgan. Dasturlar allaqachon yangi mualliflik huquqi 
obyektlarini yaratishi mumkin. Tamoyilan yangi subyekt, о‗z huquqlari 
bilan jamiyatning yangi a‘zosi – sun‘iy intellekt paydo bо‗lishi yaqin. 
Uning paydo bо‗lishi yangi huquqiy munosabatlarni va mos holda yangi 
jinoyatlarni paydo bо‗lishiga olib keladi.