S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Insident sodir bо‗lganligi haqida ogohlantirish. 
Kо‗pincha 
tashkilot xodimlari insident sodir bо‗lgan taqdirda kimni va qay tarzda 
xabardor qilinishi kerakligi haqida ma‘lumotga ega emaslar, - masalan, 
hisobotlarni shaklini yoki insident haqidagi hisobotlarni yuborish kerak 
shaxslarning rо‗yxatini belgilangan emas. Hatto agar xodim boshqa 
hamkasbi о‗z uyiga maxfiy hujjatlarni olib ketayotganini payqasa ham, 
bu holatda qanday choralar kо‗rish kerakligini har doim ham bilmaydi. 
Insidentni qayd etish. 
Mas‘ul shaxslar odatda insident yozish 
usullari bilan ta‘minlanmaydilar. Rо‗yxatga olishning maxsus qoidalari, 
shuningdek, qoidalar va muddatlar mavjud emas. Insidentlar misollari 
sifatida 
kompaniya 
veb-saytidagi 
ma‘lumotlarning 
ruxsatsiz 
о‗zgartirilishi, kompyuterni blokdan chiqarib yuborilganligi, korporativ 
yoki shaxsiy pochta orqali maxfiy ma‘lumotlarni yuborish kabi 
hodisalarni keltirish mumkin. Insident, birinchi navbatda, hal qilinmagan 
hodisa bо‗lganligi sababli, kimdir tomonidan taqiqlanishi kerak, shuning 
uchun tizimda bajarilishi mumkin bо‗lgan va taqiqlangan barcha 
harakatlar aniq tasvirlangan hujjatlar bо‗lishi zarur. Misol uchun, 
kompaniyalardan birida xodim shifrlash vositalarini ishlatmasdan, 
kompyuterda maxfiy ma‘lumotni saqlab qoladi. Ishdan sо‗ng u 
kompyuterni uyiga olib kirib, uyning derazalari ostida qoldirgan 
mashinada unutdi va kechasi mashina qulfi buzilib, kompyuterni 
о‗g‗irlab ketishdi. Hujumchilar kompaniya maxfiy ma‘lumotlariga ega 
bо‗lishdi va uni raqiblarga sotishdi. Bundan tashqari, boshqa axborot 
vositalarida saqlanmagan qimmatbaho ma‘lumotlar kompyuterda 
saqlangan. 
Bunday 
insident 
kompaniyaning 
kompyuterlardagi 
ma‘lumotlarni saqlash bо‗yicha protseduralarni ishlab chiqmaganligi 
sababli sodir bо‗lishi mumkin edi. Kompyuterni ofisdan tashqariga 
kо‗chirish, shifrlash va zaxira ma‘lumotlarining yо‗qligi kompaniyaning 
kompyuterlarda axborotni saqlash sodir bо‗lishi mumkin bо‗lgan xatolar 
va tabiiyki insident sababchilaridir. 
Biroq bu hujjatlashtirilmaguncha (ya‘ni buning taqiqlanganligi 
hujjatlarda tavsiflanmaguncha), xodimning javobgarlikka tortish va 
takroriy sodir etilishiga yо‗l qо‗ymaslik mumkin emas. Hodisalarni 
kuzatish, 
foydalanilmayotgan 
akkauntlarni 
vaqtida 
о‗chirish, 
foydalanuvchi xatti-harakatlarini monitoring va nazorat qilish, tizim 
ma‘murlari faoliyatini nazorat qilish va hokazo muhim ahamiyatga ega. 

---

109 
Kompaniyalardan birida quyidagi 
hodisa qayd etildi: ishdan 
bо‗shatilganda tizim ma‘muri kompaniya tomonidan ishlab chiqilgan 
dasturiy ta‘minot mahsulotini о‗g‗irlab, dasturni о‗z savdo belgisi ostida 
bozorga chiqarib raqiblarga topshirdi. Bundan tashqari, u axborot 
tizimiga о‗zgartirishlar kiritdi, natijada, uning ketishi natijasida ba‘zi 
qismlarining ishlashi tо‗xtatildi. Bu ishda ma‘murni javobgarlikka 
tortish mumkin emas edi, chunki, birinchi navbatda, uning harakatlarini 
rо‗yxatga olish amalga oshirilmadi, ikkinchidan, ma‘mur о‗zining 
noqonuniy harakatlarining barcha dalillarini olib tashlashi mumkin, 
uchinchidan, insident sodir bо‗lganligi tо‗g‗risida dalillarni tо‗plash 
tartibi о‗rnatilmagan. Bundan tashqari, kompaniyada bunday holatlarda 
nima qilishni kerakligini bilishmas edi.