S. Y. Yusupov, sh. R. Gulomov, N. B. Nasrullayev

Saqlash va arxiv. 
Dalillar tо‗planib, kanallar hosil qilib bо‗lingach, 
butunligini ta‘minlash maqsadida arxivlash va ularni saqlash juda 
muhimdir. 
Ma‘lumotlarni saqlash 
va arxivlashning eng 
ishonchli 
usullarini sanab о‗tamiz. 
1.
Ma‘lumotlarni jismonan xavfsiz joyda saqlash. 
2.
Ma‘lumotlarga jismoniy va tarmoqdan foydalanish 
ochiqligini hujjatlashtirish.
3.
Tasdiqlanmagan shaxslarning tarmoq yoki boshqa 
vositalar orqali dalillarga kirishiga imkon bermaslik. 
4.
Dalilarni saqlovchi vositalar joylashgan xonalar va 
uskunalarni elektromagnit maydon va statik elektr ta‘siridan 
saqlash. 
5.
Tadqiq 
qilish 
davomida kamida 
ikki 
nusxadagi 
dalillarni tо‗plash. Shu bilan birga, nusxalaridan biri asosiy 
binoning tashqarisida xavfsiz joyda saqlanishi kerak. 
6.
Dalillar ham moddiy shaklda (masalan, seyfga 
joylashtirilgan), va ham raqamli shaklda (masalan, parol 
axborot vositalari uchun tayinlangan) saqlanganligi. 
7.
Barcha dalillarni saqlash jarayonini hujjatlash. 
8.
Quyidagi ma‘lumotlarni о‗z ichiga olgan nazorat 
jurnalini yaratish: 

dalillarni tadqiq qilish qiluvchi shaxsning nomi;

dalil bilan ish boshlash sanasi va vaqti;

uning omborga qaytarilgan sanasi va vaqti;
 
5.6. Forensic Toolkit raqamli sud-tibbiyot ekspertizasi 
Forensic Toolkit (Cud vositalar tо‗plami), 
FTK 
– AccessData 
tomonidan ishlab chiqilgan kompyuter ekspertiza dasturlari. Ushbu 
dastur qattiq diskni skaner qilish imkonini beradi, bu esa turli 

---

169 
ma‘lumotlarni topish jarayonini osonlashtiradi. Masalan, о‗chirilgan 
elektron pochta manzillarini yoki parol lug‗ati sifatida foydalanish 
uchun matn satrlari uchun diskni topish. 
Vositalar tо‗plami «The FTK Imager» (FTK tasvirini) disk 
kо‗rinishini hosil qilish avtonom dasturini ham о‗z ichiga oladi. U qattiq 
disk tasvirini keyinchalik tiklashning imkoni bо‗lgan fayllarda yoki 
segmetnlarda saqlovchi oddiy, ammo foydalanishi qulay dasturdir. 
Bundan tashqari xesh qiymatini hisoblaydi va fayllarni yopishdan oldin 
ma‘lumotlarning butunligini tekshiradi. Natija - bir necha formatlarda 
saqlanishi mumkin bо‗lgan obraz fayllari, jumladan, xom DD 
ma‘lumotlari.