S xolmuratov korxonada kadrlar

5.4. Korxona personalini lavozimga tayinlash tamoyil va 
uslublari 
 
Korxonada personalni joy-joyiga qo‘yish, kompleks baholash 
natijalari,  rejali  tarzda  lavozim  o‘sishi,  personalga  munosib 
mehnat  sharoitini  tashkil  qilish  va  ish  haqi  miqdoridan  kelib 
chiqib, ish o‘rinlarini samarali to‘ldirishni ta’minlaydi. 
1.  Xodimning  lavozim  o‘sishini  rejalashtirish  xodimlarning 
shaxsiy  hissasi,  yoshi,  ularning  malakaviy  darajasi,  ish  tajribasi, 
ishlab 
chiqarish 
staji 
va 
mavjud 
bo‘sh  ish  o‘rinlari 
(lavozimlar)ning  mavjudligini  baholash  natijalaridan  kelib  chiqib 
amalga oshiriladi. 
2. Xodimlarga munosib mehnat sharoiti va ish haqi darajasi. 
Xodim  bilan  tuziladigan  mehnat  shartnomasida  ish  haqi  miqdori 
va  muntazam  ravishda  unumli  mehnati  uchun  mukofotlar,  ish 
o‘rnining innovatsion texnik va aloqa vositalari bilan jihozlanishi, 
ijtimoiy mukofotlar va kafolatlar belgilanadi. 
3.Xodimlarning rejali harakatlanishi. Kadrlarni rivojlantirish, 
kasbiy  darajasi  oshishi,  rotatsiya  qilinishi  va  ishdan  bo‘shatish, 
xodimlarni  baholash  natijalari  va  ularning  hayotiy  qiziqishlariga 

---

131 
munosib  mehnat    sharoitlari  va  ish  haqi  darajasi  muvofiqligidan 
kelib chiqib amalga oshiriladi. 
Korxona  kadrlarini  lavozimga  tayinlash    tizimida  quyidagi 
hujjatlar shakllanadi: 
• xodimlarning lavozim o‘sishi rejali modeli; 
• shaxsiy tarkib bo‘yicha buyruqlar tayyorlash; 
• shartnomaga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish; 
• o‘zgartishlarni qamrab olgan shtat jadvalini shakllantirish; 
•  kadrlar  harakatlanishi  bo‘yicha  yillik  hisobotlarni 
tayyorlash va tahlil qilish; 
•  ishlab  chiqarish  (xizmat  ko‘rsatish)  jarayonida  mehnatni 
ilmiy tashkil etish loyihalarini tayyorlash va tasdiqlash. 
Kadrlarni  joy-joyiga  qo‘yish  kadrlar  bilan  ishlashning  eng 
muhim  bosqichlaridan  biri  bo‘ladi  va  o‘zida  3  ta  o‘zaro  bog‘liq 
vazifani aks ettiradi: 
•  xodimlarning  mehnat  va  intellektual  salohiyatini  baholash 
hamda uning shaxsiy istaklaridan kelib chiqib, lavozimda o‘sishini 
rejalashtirish; 
•  boshqaruv  tizimida  kadrlar  harakatlanishini  adolatli  va 
yuqori  darajada  amalga  oshirish  (ko‘tarilish,  rotatsiya  qilish, 
tushirilish, bo‘shatilish); 
• xodimning munosib mehnat sharoiti va malakasiga yarasha 
munosib  ish  haqi  miqdorini  belgilash  asosida  u  bilan  mehnat 
shartnomasi (kontrakt) tuzish. 
Korxonada  mehnat  shartnomalarini  rasmiylashtirish  (mehnat 
shartnomasini  tuzish)  –  ma’muriyat  (ish  beruvchi)  bilan  va  ishga 
qabul  qilinayotgan  xodim  (yollanma  ishchi)  o‘rtasidagi  mehnat 
shartnomasini  rasmiylashtirish  shakli  bo‘lib,  ishga  qabul  qilish, 
mehnat va dam olishni tashkil etish, ish miqdori, turi, mehnatning 
davomiyligi,  mehnat  sharoitlarining  ishchi  talablariga  muno-
sibligi,  mehnatga  haq  to‘lash  va  rag‘batlantirish,  ijtimoiy  imtiyoz 
va  kafolatlar,  kontrakt  muddatini  uzaytirish  va  bekor  qilish 
tartibini o‘z ichiga oladi. 
   O‘zbekiston  Respublikasida  bozor  munosbatlarining  shakl-
lanishi  mehnat  munosabatlarini  qonuniy  demokratik  asosga 
qo‘yish,  ish  beruvchilar  va  xodimlar  o‘rtasida  munosabatlarni 

---

132 
shartnoma  va  kelishuvlar  bilan  muvofiqlashtirishga  yo‘l  ochib 
berdi. Mehnat munosabatlariga oid bu huquqiy me’yorlar respub-
lika  parlamenti  tomonidan  1996  yil  1  apreldan  e’tiboran  amalga 
kiritilgan  (so‘ng  bir  qator  o‘zgartish  va  qo‘shimchalar  kiritilgan) 
O‘zbekiston  Respublikasining  Mehnat  Kodeksi
9
da  o‘z  ifodasini 
topdi. 
 
Ish  beruvchi  bilan  xodim  o‘rtasidagi  samarali  o‘zaro  ham-
korlikni 
bozor 
iqtisodiyoti 
tamoyillariga 
mos 
keladigan 
manfaatlarni  uyg‘unlashtirish  ehtimol  tutilgan  mehnat  nizolarini 
hal etish vositalarisiz, bir tomondan, mulkchilik barcha shakllarini 
e’tirof  etadigan,  ikkinchi  tomondan  xodimlarni  ijtimoiy  himoya 
qiladigan ijtimoiy tizimlarsiz tasavvur etib bo‘lmaydi.