S t o m a t o L o g I y a

Ilmiy-texnik yuksalish va deontologiya
Tibbiyot, jumladan stomatologiya fanining rivojlanishi ilmiy-
texnikaviy o‘zgarishlar, yutuqlar bilan bevosita bog‘liqdir. Texnikaviy
vositalar, apparatlar, uskunalar, dori-darmonlar, plomba ashyolari kasal-
likni aniqlash, davolashda keng qo‘llanishi ma’lum. Lekin, "shifokor-
asbob-bemor", ya’ni shifokor asboblar, apparatlarga ko‘proq tayanib,
bemor bilan suxbat, savol-javob "jonli muloqat"ni ikkinchi darajali qilib
qo‘ymasligi kerak.
Shuning uchun, shifokor madaniyatining yuksakligi, klinik fikrlash
va zamonavtiy bilimlar yig‘indisi deontologiya rolini yana ko‘taradi.
Tashxis qo‘yishda turli zamonaviy apparatlar, kliniko-laboratoriya
tekshiruvlar, to‘liq, yig‘ilgan anamnez, shifokorning kasbiy bilimdonligi,
tajribasi deontologiyaga asoslangan klinik fikrlash katta rol o‘ynaydi.
Klinik tibbiyot deontologiya
Har bir klinik tibbiyot soxasiga xos deontologik me’yorlar bo‘lishi
mumkin, lekin deontologiya tutumlari (prinsipi) barcha klinik tibbiyot
soxalari (jarrohlik, akusherlik va ginekologiya, onkologiya, stomato-
logiyaning terapevtik, jarrohlik, ortopedik soxalari va x.k) da umumiydir.
Barcha klinikalarda bemorlar bilan suxbat, savol-javob, ularni davolash
maskanlariga kelishlari va shu kabilar yaxshi, xushmuomilali muhitda
bo‘lishi shart.
Masalan, terapevtik stomatologiya klinikasida bemorlarni qabul qilish,
kasallik tashhisini aniqlash va davolash asosan poliklinika sharoitida
o‘tkaziladi. Tish va paradont kasalliklari asosan tez fursatda aniqlanib,
davolash muolajalari boshlanishi mumkin. Ammo, og‘iz shilliq pardasi
kasalliklari yoki ichki a’zo va tizimlardagi patologik o‘zgarishlar
(kasalliklar) ni turli xilda og‘iz shilliq pardasi ko‘rinishlarini tashixislash
ancha qiyin kechadi.
Tibbiyot hujjatlari va deontologiya
Odatda, bemorlarga ulardagi kasallik to‘g‘risida turli tibbiyot hujjatlari
beriladi. Deontologiya qoidalariga rioya qilgan holda, bemor qo‘liga
beriladigan hujjatlarda og‘ir, oqibati (prognoz) yaxshi tugamaydigan yoki
www.ziyouz.com kutubxonasi

---

2 8 2
uzoq muddat davolanishni talab etiladigan kasalliklar nomlari ma’lum
kodlar-faqat tibbiyot xodimlariga tanish belgilar bilan ifodalanishi kerak.
Chunki, og‘ir tashxisni ko‘rgach, bemor ruxan qiynalishidan tortib, o‘ziga
suiqasd qilishgacha borishi mumkin. Masalan, zaxm bilan og‘rigan
bemor. Bunda, ba’zi bemorlar or-nomusdan uyalib, birinchi kasalxonaga
o‘z xohishlari bilan bormasliklari juda ko‘p uchraydi. Ikkinchidan bunday
bemor, o‘z kasalligini ko‘proq tarqatgisi, shu bilan boshqalardan go‘yoki
qasd olish yoki o‘ziga suiqasd qilishi mumkin. Shuning uchun, tibbiyot
hujjatlarida sifilis-zaxm emas, balki "L" deb yozilishi maqsadga
muvofiqdir.
Yana bir misol: odatda og‘ir kasalliklar rentgenologik tekshiruvdan
o‘tkazilgach, topilgan kasallik nomi yozilgan xulosanomani shifokorlar
bemor qo‘liga berishadi. Bemor o‘qib ko‘rgach, turli ko‘ngilsiz xodisalar
ro‘y berishi mumkin. Stomatologiyada ham, uning turli soxalarida,
xususan terapevt, jarrohlar yuz-jag‘, tish-milk, shilliq qavatlarda saraton
(rak), zaxm (sifilis), sil (tuberkulez), SPID kabi og‘ir kasalliklarni
tashxislaganda, bemorga beriladigan yo‘llanmalar, taxlilnomalarda
ko‘rsatilgan kasallik nomalari yashiringan bo‘lishi kerak.
Demak, bemor ko‘zi tushishi mumkin bo‘lgan tibbiyot hujjatlari
bemor ruxiyatiga salbiy ta’sir ko‘rsatmasligi, undagi kasllikni og‘ir-
lashtirmasligi deontologiya talablariga kiradi.