С т а н д а р т п р е д п р и я т и я

Фибролит – минерал боғловчилар (портландцемент, магнезиал боғловчи), химиявий моддалар (кальций хлор, суюқ шиша ва бошқалар) билан ишланган узунлиги ярим метр ва ундан узун тасмасимон ёғоч қириндиларини сув билан аралаштириб, босим остида пресслаш ва буғлаш камераларида термик ишлов бериш йўли билан тайёрланади.

Одатда фибролит плиталарнинг узунлиги 2400 ва 3000 мм, эни 600 ва 1200 мм ҳамда қалинлиги 30, 50, 75, 100, 150 мм ўлчамларда тайёрланади. Иссиқ изоляцион фибролитнинг иссиқ ўтказувчанлиги 0,08 дан 0,1 Вт/мК, ўртача зичлиги 250 дан 500 кг/м³.

Фибролит плиталар конструктив - изоляцион деворлар, тўсиқ деворлар, қоплама буюмлар, исиқликни кам ўтказувчи ва шовқунни ютадиган материал сифатида ишлатилади. Фибролит плиталар ҳаво намлиги 75 % дан ошмайдиган биноларда ишлатилиши мумукин. Фибролит плитани жойида қоладиган опалубка сифатида, иссиқлик ва шовқин ўтказмаслик сифатида ишлатиш мумкин
Фибролит қатор қимматбахо хусусиятларга эга; юқори даражада оловбардош, совуққа чидамли, қийин ёнади, биологик тасирларга чидамли, иссиқлик ўтказувчанлиги пастлиги, шовқин ўтказмаслиги, фойдаланиш муддатининг катталиги (50 йилдан 60 йилгача), юқори эгилишга мустахкамлиги (пардеворлар қуриш учун), нисбатан ўз оғирлигининг пастлиги, ишлатишнинг енгиллиги(енгил араланади ва пармаланади, ишлов берилиши, михнинг яхши қоқилиши, сувоқлаш мумкинлиги), тез монтаж қилиниши, нархининг нисбатан арзонлиги.
Фибролитплиталарнинг ижобий хусусиятлари билан бир қаторда , ўзига яраша камчиликлари хам мавжуд; ҳарорат ва намлик таъсирида вақт ўтган сайин емирилиши, музлаш ва эришнинг даврийлиги натижасида салбий нуқсонлар пайдо бўлиши мумкин. Намлиги катта ва нам биноларда ишлатиш тавсия этилмайди. Яна бир камчилиги ёғоч буюмлардан 20 % оғирлигидир, лекин бетондан 4 баробар енгиллиги учун қурилишда кўтариш механизмлардан фойдаланнишга зарурат қолмайди.
Арболит - портландцемент, ёғоч чиқиндили тўлдриувчи, химиявий қўшимчалар ва сув аралашмасидан иборат бўлиб, структурал тузилиши бўйича енгил бетоннинг бир тури бўлиб ҳисобланади. Бунда боғловчи модда сифатида портландцемент, майда ва йирик тўлдирувчилар сифатида эса ёғоч чиқиндилари ҳисобланади. Ёғоч чиқиндиларни чиришдан сақлаш мақсадида улар кальций хлорид эритмаларига ёки эрувчан силикат шишаларга шимдирилади.




Арболит плиталари (блоклари) қисқа толали органик тулдиргичлар (ёғоч қипиғи, пайраха, ғўза пояси, каноп пояси, похол ва бошқ.) ва портландцемент ёки шлакишқорли боғловчилар асосида тайёрланади. Маҳсулот сифатини ошириш учун қоришма таркибига калций хлорид, суюқ шиша каби минерализаторлар қўшилади. Иссиқлик изоляцияси арболитнинг ўртача зичлиги 400 дан 500 кг/м³ гача, конструктив-иссиқлик изоляцияси арболитники эса 500 дан 850 кг/м³ гача бўлади. Арболитнинг сикцлишдаги мустаҳкамлиги 0,5-3,5 МПа, эгилишидаги чўзилишга мустаҳкамлиги 0,4-1,0 МПа, иссиклик ўтказувчанлик коэффициенти 0,07-0,17 Вт/(м °С). Эластиклик модули 250 - 2300 МПа, совуққа бардошлиги 25 - 50 цикл, сув ютувчанлик 40-85 %, киришиши 0,4 - 0,5 %, биобардошлиги V група, олов бардошлиги 0,75 - 1,5 с, шовқин ютиши 126 - 2000 Гц 0,17 - 0,6.
Арболит - иссиқликизоляциали буюмларининг сиқилишдаги мустаҳкамлик чегараси 5 дан 15 МПа, эгилишдаги мустаҳкамлик чегараси эса 0,3 дан 1,5 МПа, иссиқлик ўтказувчанлиги 0,08 дан 0,17 Вт/м·К гача, зичлиги 400 дан 500 кг/м³гача бўлади.
Арболит 3 қаватгача бўлган турар жой, хўжалик ва ишлаб чиқариш биноларни қуришда ишлатилади. Одатда тайёр қурилиш блок ёки плита кўринишида, бинонинг ўзини ўзи кўтарувчи ёки ички пардеворларни қуришда хамда иссиқлик ва шовқин изоляциси сифатида ишлатилади.
Арболитнинг фойдаланиш муддати катта, шруп ва михларни яхши ушлайди, бетон ва сувоқ қоришмалари билан мустахкам бирлашади, юзаси лак ва ҳар хил бўёқлар билан яхши бўялади, ишлов бериш осон, керакли жойдан аниқ ва енгил кесилади, ёнғинга чидамли, шовқун ва иссиқликни кам ўтказади.


Назорат саволлари
1. Асбест қандай материал, хом ашёси?
2. Асбестоцемент қандай тайёрланади?
3. Асбестцементдан буюмлар ишлаб чиқариш ва хоссаларини айтинг.
4. Асбестоцемент шифер қандай ишлаб чиқарилади ва хоссалари?
5. Магнезиал боғловчилар асосидаги буюмларни айтинг.
6. Кселолит, фибролит, арболитларнинг хом ашёси ва хоссалари нима?