S. Sofiyev hayot faoliyati xavfsizligi fanidan amaliy mashg’ulotlarini bajarish uchun

Gamma-nurlanishlarni o`lchash
. «200» poddiapazonda 5 dan 200 R/s gacha 
radiatsiya darajasi o`lchanadi. Buning uchun asbob yuqorida ko`rsatilgandek 
moslanadi, poddiapazonlarni o`zgartiruvchi «200» holatiga qo`yiladi, zond teshigi 
ekran bilan bekitiladi va zond futlyarga joylashtiriladi. Radiatsiya darajasi 1 m 
balandlikda o`lchanadi va 10 soniyada quyi shkala bo`yicha ko`rsatishlar olinadi. 

---

125 
Doza quvvati 5 R/s gacha bo`lganda tepadagi shkala bo`yicha - X1000 
poddiapazonda o`lchanadi. Har 10-45 sek da ko`rsatishlar olinib, bu raqamlar 
poddiapazonlar o`zgartiruvchida turgan koeffitsnentga ko`paytiriladi. 
Ob`ektlarning mR/s ifodalangan radioaktiv ifloslanishini ob`ekt yuzasi yopiq 
holda zondga yaqin 1-1,5 sm uzoqlikda ushlanib yuqori shkala bo`yicha
olingan ko`rsatishlarni poddiapazon koeffitsentiga ko`paytirilib aniqlanadi. 
Olingan kattaliklar(ma`lumotlar) ruxsat etilganlari bilan taqqoslanadi. 
Betta-nurlanishlarni aniqlash
. Buning uchun zonddagi ekran «B» holati 
hosil qilinadi va zond tekshirilayotgan yuzaga 1- 1,5 sm masofada yaqin olib 
kelinadi. Poddiapazonlarni o`zgartiruvchi tutqichi X0,1, X1 va boshqa holatlarga 
o`tkaziladi. «B» holatda betta-gammanurlanishlar umumiy yig’indisi o`lchanadn. 
So`ngra zond teshigi aylanadigan ekran («G» holatda) bilan bekitiladi va xuddi 
shunday masofada gamma-nurlanish dozasi quvvati o`lchanadi. Agar asbob teshigi 
ochiq holda, teshigi yopiq holdagidan yuqori sonni ko`rsatsa, demak 
tekshirilayotgan ob`ekt yuzasi betta-nurlanish chiqarmoqda. Agar ko`rsatish 
sonlari bir xil bo`lsa, asbob o`lchagichiga faqat o`rab turgan ob`ektlardan yoki 
tekshirilayotgan ob`ekt tubidan gamma-kvantlar kirayotganligini bildiradi. 
56-rasm.
Radiaktiv nurlanishlarni aniqlash asbobi. 
Korpust tagi beton nuri kirish uchun teshib qo’yilgan., teshikchaga qopqoq 
qilingan qopqoq korpustini yon devoriga joylashgan knopka yordamida ochiladi. 
Bu asbobdagi elementlar kuchli asbobni taxminan 50 soat uzliksiz ishlashga olib 
keladi. 
57-rasm.
Radiaktiv nurlanishlarni aniqlash asbobi. 

---

126 
Bu asboblarni og’irligi 1,2 kg. Asbobni o’lchash diopozoni 0,1 dan 50,0 r/s 
gacha o’lchash va purkasivligini og’ir yYengilligi tibbiyot diagnozi kuyish 
maqsadida nurlanish dozasini individual nazorat qilish uchun mo’ljallangan. U 
gamma va neytron nurlanishni 50-800 r/s gacha intervalda (doza kuchi 1 dan-
25000 gacha) bo’lganda qayd qilish mumkin. DP-70 m markali doziimetr ichlarida 
6 ml rangsiz suyuqlik quyildi. Kavsharlangan shisha idishdan iborat. Eritmasi 
ampulasi kamida 2 yil saqlanadi. 
Nurlanish to’xtatganda taxminan 1 soatdan keyin dozimetr ko’rsatkichni olish 
kerak. Dozimetrning ogirligi 40 gr. DP-70m markali dozimetr ogirligi 1,4 kg.