81
Rezervuarning belgilanish bo‘yicha va ish qobiliyati bo‘yicha
parametrlarini nazorat qilishni ham o‘z ichiga oluvchi funksional
tashxislash xizmat ko‘rsatuvchi xodimlar tomonidan amalga oshi-
riladi. Bunda quyidagi parametrlar nazorat qilinadi: gaz kengligi-
dagi bosim; rezervuar tubidagi cho‘kmalarning balandligi,
tarkibi
va yopishqoqligi; mahsulot harorati; gazlanganlik darajasi; elektr-
ostatik zaryadlarning borligi va qiymati; pirforli birikmalarning
bo‘lishi va yong‘inga xavflilik darajasi; izolatsion qoplamaning
tashqi ko‘rinishi; suzuvchi tomning (pontonning) botish chuqurli-
gi va boshqalar. Funksional tashxislashning natijalari ham (tezkor
tartibdagi) texnik tashxislashning birinchi bosqichini o‘tkazishda
hisobga olinadi va tahlil qilinadi.
Naturali tekshirishni o‘tkazishdan oldin rezervuar bo‘shatiladi,
gazdan tozalanadi, nazoratga tortiladigan
ichki va tashqi yuzalar
tozalab chiqiladi. Neft mahsulotlarining bug‘larini rezervuardan
chiqarib yuborish mexanizatsiyalashgan tozalash uchun
mo‘ljallangan maxsus asbob-uskunalar yordamida suvli eritmalar
bilan uni yuvib yuborish yoki bug‘latish, shuningdek, keyinchalik
obdon shamollatish yo‘li bilan amalga oshiriladi. Naturali tek-
shiruvdan o‘tkazish bo‘yicha ishlar texnika xavfsizligi va yong‘in
xavfsizligi bo‘yicha yo‘riqnoma o‘tkazilgandan keyin naryad-rux-
satnoma bo‘yicha bajariladi.
Amaliyotning ko‘rsatishicha, rezervuar ishdan chiqishining
eng ko‘p chastotasi rezervuar tubining,
korpus yon devorining va
rezervuar tubidagi biriktirish kesmalarining payvand choklarida
bo‘ylama yoriqlarning paydo bo‘lishi natijasida sodir bo‘ladi.
Quyidagilar bunday yoriqlar paydo bo‘lishining asosiy sababi
bo‘lib hisoblanadi:
– rezervuar tubining va yon devor asosining ichki tomondan
ham, tashqi tomondan ham yemirilishi, u mahsulot tagida
to‘planadigan suvlar, atmosfera yog‘ingarchiliklari va asosning
gidrofobli qatlamining shikastlanishi bilan shartlanadi;
– asosning bir tekis bo‘lmagan cho‘kishi;
– sifatsiz payvandlash yoki yig‘ish natijasi bo‘lib hisoblanuv-
chi payvandlash birikmalaridagi nuqsonlar;
– po‘latlarning ba’zi bir markalarining vaqt o‘tishi
bilan mexa-
nik xususiyatlarining pasayishi (xususiyatlarning asta-sekin yo-
82
monlashuvi). Vizual ko‘zdan kechirishda loyiha va SNiP 3.03.01- 87
talablariga muvofiq rezervuarlar konstruksiyalarining payvandli
birikmalarining holati, devorning, rezervuar tubining, qoplama-
ning asosiy metalining, tomning, pontonning (suzuvchi tomning)
asosiy elementlarining holati, yemiriluvchi shikastlanishlar, tirna-
lishlar, yorilishlar,
kuyishlar, erishlar, qatlamlanishlar, yoyilishlar,
nometall jinslarning kirishi va hokazolarning borligini aniqlash bi-
lan albatta tekshiruvga tortilishi lozim. Bunda yemiruvchi shikast-
lanishlar turi bo‘yicha bir tekis yemirilish (yemirilish metallning
yuzasini to‘liq qamrab oladigan holat) va mahalliy yemirilishga
(yemirilish metall yuzasining alohida uchastkalarini qamrab oladi-
gan holat), chuqurchali yemirilishga, nuqtali va dog‘li
yemirilish-
ga, alohida va surunkali nuqtalar va dog‘lar ko‘rinishidagi chuqur-
chali yemirilishga bo‘linadi;
– konstruksiyadagi umumiy va mahalliy deformatsiyalar,
bo‘rtib chiqishlar va ezilishlar;
– patrubkalarning rezervuarlar devorlarida gorizontal va ver-
tikal payvandli birikmalarga nisbatan loyiha talablariga muvofiq
joylashishi;
– ponton (suzuvchi tom) va rezervuar devori orasidagi zich-
lashishning holati;
– yo‘naltiruvchi va tayanch ustunlari vertikalligi, zatvorning
ishqalanuvchi qismlarining yeyilish darajasi;
– payvandli birikmalarning holati va ularning me’yoriy-texnik
hujjatlarga muvofiqligi, payvandli
birikmalar va metallda darz
ketishlar va yoriqlarning bo‘lishi;
– izolatsion qoplamalarning holati.
Rulonli texnologiya bo‘yicha tayyorlangan rezervuarlarda
asosiy e’tibor vertikal yig‘ish choklariga qaratiladi, bunda rulon
chekkalarining birikish choklarida burchaklilik yuzaga kelishi
mumkin, bunday burchaklilik yig‘ish choklaridagi zo‘riqishlar
konsentratsiyasini kuchaytiradi va ularda yoriqlar paydo bo‘lishi
ehtimolini oshiradi. Rezervuarning proeksiya hosil qiluvchi nuqta-
sidan ichkariga tushish joyidagi f egilish o‘qi burchaklilik
ko‘rsatkichi sifatida qabul qilinadi (13.20-rasmga qaralsin).
Izolatsion qoplamalarning holatini nazorat qilishda izolatsion
qoplamaning qalinligi, uning metallga yopishganligi, neft mahsu-
83
lotlari bilan namlanganligi tekshiriladi. Issiqlikka izolatsiyalangan
rezervuarlarni nazorat qilishda izolatsiyaning issiqlik yo‘qotish qiy-
mati baholanadi. Oshirilgan issiqlik yo‘qotishlar
teplovizorlar yor-
damida yoki boshqa bilvosita uslublar, masalan, neft mahsulotlari-
ni rezervuarlarda saqlashda uning haroratining tushish tezligining
ortishi bo‘yicha aniqlanishi mumkin. Issiqlik izolatsion qoplamning
sifati to‘g‘risida umuman olganda, uning issiqlik qarshiligi bo‘yicha
fikr yuritiladi, u hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi. Agar qoplamaning
issiqlik o‘tkazuvchanlik koeffitsienti 0,7 Vt/(m
2
K) dan katta bo‘lsa,
issiqlik qarshiligi past hisoblanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
