S. R. Matiyazova, G. D. Adilova

 
Internet-ariza

sug‘urta kompaniyasining sayti orqali muloqot uchun ma’lumot taqdim 
etilishi;

uchrashuv joyi yoki sug‘urta shartlarini aniqlash uchun mijozga oldindan 
qo‘ng‘iroq qilingan holda mutaxassis chiqishi va sug‘urta hujjatlarini to‘ldirishi; 

polis uchun mutaxassisga naqd pul bilan to‘lanishi. 
Internet-to‘lov

polisni to‘ldirish va tarifni hisob-kitob qilish uchun zarur bo‘lgan 
axborotning sug‘urta kompaniyasi sayti orqali taqdim etilishi; 

polisning internet orqali to‘lanishi;

tayyor polisning kuryer yordamida, ekspress-pochta orqali yetkazib berilishi 
yoki shartnomani ofisdan mustaqil oilb ketish imkoniyati. 
Polislarning on layn sotilishi

polisni to‘ldirish va tarifni hisob-kitob qilish uchun zarur bo‘lgan 
axborotning sug‘urta kompaniyasi sayti orqali taqdim etilishi; 

polisning internet orqali to‘lanishi;

polisning internet orqali elektron imzo bilan taqdim etilishi yoki polisning 
mustaqil chop etilishi (agar bu qonunchilikda ko‘zda tutilgan bo‘lsa). 
Internet orqali sotuvdan keyingi xizmat ko‘rsatish shartnomaning amal qilish 
muddati davomida sug‘urta qiluvchi va sug‘urta qildiruvchi o‘rtasida axborot 
almashinish (sug‘urta shartnomasining huquqiy holati, shartnoma muddatini 
uzaytirish yoki navbatdagi to‘lovni amalga oshirish zarurati haqida elektron 
eslatish, kompaniya yangiliklari), sug‘urta holati ro‘y berganda tomonlar o‘rtasida 

---

128 
axborot almashinish, navbatdagi sug‘urta badalini internet orqali to‘lash, sug‘urta 
holati ro‘y berganda sug‘urta to‘lovini amalga oshirishdan iborat.
Internet orqali sug‘urtani to‘lash imkoniyati bilan sug‘urta tarifini hisob-kitob 
qilish sug‘urta kompaniyalarining internet magazinlarida kamdan kam ko‘zda 
kutiladi. Agar to‘lov imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘lsa, harakat tizimi orqali yoki 
bank kassasi orqali (shakllantirilgan va bosib chiqarilgan onlayn-kvitansiya) 
amalga oshirilgan bo‘ladi. 
Rossiyada «Onlayn» polislar sotish elektron raqamli imzo haqida qonunchilik 
yo‘q ekanligi sababli keng tarqalmagan. Masalan, «Spasskie vorota» kompaniyasi 
internet magazinining ish qoidalarida ko‘rsatiligi, polis uchun to‘lovni bankda 
amalga oshirgan va to‘lovni saytda tasdiqlagan holda foydalanuvchi sug‘urta 
guvohnomasini mustaqil bosib chiqarishi mumkin. RF Fuqarolik kodeksiga 
muvofiq (940-modda) polis bilan birgalikda guvohnoma konsulxonalarda viza 
berishda hisobga olinishi lozim. U xorijda sug‘urta xizmatlari olish uchun yetarli, 
chunki hujjat sug‘urta shartnomasi tuzilganligini ekanini tasdiqlaydi va sug‘urta 
kompaniyasi majburiyatlari bajarilishini kafolatlaydi. Sug‘urta badali to‘lovi, 
faksimile imzosi va guvohnomadagi muhr, shuningdek, mijozning imzosi sug‘urta 
shartnomasi shartlari tan olinganining belgisi hisoblanadi (xohishga ko‘ra 
guvohnoma kompaniya ofisida sug‘urta shartnomasi to‘liq matniga almashtirilishi 
mumkin). Masalan, chet elga chiqayotganlarni sug‘urta qilish bo‘yicha 
«Renessans Direct» internet-magazin kompaniya polislari umumiy sonining 
40%ga yaqinini sotadi. 
Ayrim kompaniyalar internet orqali polislar sotish hajmining katta ekanligiga 
qaramay, ushbu bozor segmentida raqobat yo‘q. Buning sababi mavjud kirish 
to‘siqlari hisoblanadi. Bugungi kunda internet orqali savdoni tashkil qilishda ushbu 
bozorga kirish uchun ichki va tashqi to‘siqlarni ajratib ko‘rsatish mumkin. Ichki 
to‘siqlar kompaniya ichidagi to‘siqlar bilan asoslanadi, tashqi to‘siqlar firmaga 
bog‘liq emas (5-jadval).