|
sardoba "sovuq suv" degani.
Saroy – yirik o'zbek qabilalaridan biri. Uning vakillari asosan Buxoro vohasida,
Samarqand, Qashqadaryo, Jizzax, Andijon viloyatlarida yashagan. Qabila azsaroy,
qipchoqsaroy,
qirg'izsaroy,
qo'ng'irotsaroy,
majarsaroy,
qorabog'saroy,
naymansaroy,
chemsaroy,
jomonsaroy,
oltintamg'alisaroy,
jolong'och
(yalang'och)saroy kabi yirik tarmoqlarga bo'lingan. Respublikada 50 dan ortiq
qishloqlar saroy urug'i nomi bilan atalgan.
Sarrof – pul maydalaydigan va valyuta almashtiradigan. O'rta Osiyo
xonliklarida sarroflik serdaromad kasb hisoblangan. Yirik shahariarda, masalan,
Buxoroda Sarrofon mahallasi bo'lgan.
Tama – o'zbek urug'i. Tamalar mesit va jobu (yobu) urug'lari bilan uchurug'
birlashmasini tashkil etgan. Qozoq, qirg'iz, quramalar tarkibida ham tarna urug'i
bo'lgan. Navoiy, Xonqa, Ellikqal'a, Narpay, Quyi Chirchiq, Amudaryo tumanlarida
Tama, Xatirchi tumanida Tamabahrin, Bo'ka tumanida Tamaovul qishloqlari qayd
qilingan.
Tarag'ay – o'zbeklarda qayd qilingan urug' nomi. Qozoqlarda, yoqutlarda ham
tamg'ay urug'i bo'lgan. Chiroqchi tumanida Tarag'ay (Bosh Tarag'ay, O'rta Tarag'ay,
Past Tarag'ay) qishlog'i bor (Amir Temur tug’ilgan joy), Qirg'iz tilida qarag'ay
o'smaydigan balandlik tarag'ay deyilar ekan, qozoq tilida esa talagay -balandlik
degani.
Tunqotar – ilgarilari podsho turgan joyni kechasi qo'riqlab turadigan soqchi,
tungi qorovul. Tunqotar degan urug' ham bo'lgan (masalan, qirg'izlarda;
qoraqalpoqlarda tungatar deb ham atalgan). Bag'dod, Vobkent tumanlaridagi
Tongotar oykonimi o'sha tunqotar atamasining o'zgargan shakli.
To'rtko'l – vayrona, qo'rg'on xarobaisi. To'rtko'l – to'rtburchak, kvadrat, aynan
chordevor, ya'ni choldevor. Amudaryo etagidagi supasimon tepaliklar ham
choldevorlarga o'xshaganligi uchun to 'rtko 'liar deb atalgan. Qoraqalpog’istonning
To'rtko'l shahri, Shovot, Izboskan, Urgut, Payariq, Bo'zo'tov tumanlaridagi To'rtko'l
qishloqlari nomlari shu atamadan hosil bo'lgan.
To'qsabo. Bu atamaning bir necha ma'nosi bor. Buxoro xonligidagi
(amirligidagi) yuksak harbiy mansablardan biri. Lug'aviy ma'nosi ham tug’ (tuq) –
«bayroq» so'zidan olingan bo'lib, «o'z bayrog'i bor (qo'shin)» degan ma'noni bildiradi.
O'zbekiston,
Jondor
tumanlarida
Tuksava
(Tuxsava),
Romitan
tumanida
Qo'shto'qsoba qishloqlari qayd qilingan.
2) O'rta asriarda qipchoq qabilalaridan biri. U keyinchalik parchalanib turli
urug'-qabilalar tarkibiga qo'shilib ketgan. Masalan, qozoqlarning baybaqti urug'i,
o'zbeklarning laqay qabilasi tarkibida to'qsoba shoxi qayd qilingan. To'qsoba
etnonimi to'q va saba degan ikki urug' nomidan olingan bolishi mumkin. To'q so'zi
etnonimlar tarkibida uchraydi: to'qmang'it, to'qsaroy, to'qboy, to'qmon kabi. Saba
«mesh», «sanoch» demak.
Urganji – joy nomi bilan atalgan qavm. Urganjilar Xorazm poytaxti Urganchni
Chingizxon yer bilan yakson qilib tashlagandan keyin Buxoro tomonga kelib
o'rnashib qolgan hunarmandlarning avlodlari. Boshqa bir ma'lumotlarga ko'ra XVII
asr oxirlarida Urganchdan ketib Buxoro va boshqa yerlarga o'rnashgan o'zbeklar.
Turkmanlarda ham urgenji (urgenchli) etnonimi bor. Samarqand, Buxoro, Navoiy,
Andijon, Namangan viloyatlarida Urganji (Urganjilar, Urganjiyon, Urganjixona)
qishloqlari anchagina uchraydi.
Xalaj (xalach) – qadimiy turk qabilasi. Vakillari Tojikiston, Ozarbayjon,
O'zbekistonning ba'zi joylarida yashagan. Vobkent tumanida Xalaj, Shofirkon,
Vobkent tumanlarida Xalajiyon, Ishtixon tumanida Xalajon qishloqlari qayd qilingan.
Mahmud Qoshg'ariy xalach asll «qol och», ya'ni «och qol» degan ma'noni bildiradi
degan edi. Xalajlar husnli, chiroyli kishilar bo'lar emish.
Chambil – dostonlarda afsonaviy yurt nomi. Chambil degan etnonim ham bor.
Qo'ng'irot qabilasining qanjig'ali va qo'shtamg'ali urug'larining bir bo'limi chambil
deb atalgan. Xovos, Denov, Ishtixon, Norin tumanlarida Chambil, Bulung'ur
tumanida Chambiltepa qishloqlari ana shu etnonimdan nom olgan.
Chek – ulush, hissa, toponimiyada xususiy yer uchastkasi, xonning va oila
a'zolarining, amaldorlar, ruhoniylar, mashhur shaxslarning, umuman, har qanday
kishilarning xususiy yerlari. 1909 yilgi ro'yxatga ko'ra, Qo'qon, Marg'ilon, Andijon,
O'sh uyezdlarida 50 dan ortiq joy nomi tarkibida chek so'zi uchraydi.
Chimboy – ko'chmanchi o'zbeklarda urug' nomi. Go'zalkent, Kitob, Beshariq,
Quva tumanlarida Chimboy, Bo'stonliq tumanida Chimboyliq qishloqlari bor.
Qoraqalpog'istondagi Chimboy shahri Shiniboy-Shimboy (o'zbekcha talaffuzda
Chimboy) shu yerni obod qilgan kishining ismi emish.
Chorbog' – aynan «to'rt bog'», ya'ni tokzor, mevali bog', tabiiy istirohat bog'i va
poliz. XIV-XV asrlarda Amir Temurning Samarqandda 14 chorbog'i bo'lgan.
Bog'larning gir atrofi saroylar bilan o'ralgan edi. XV-XVI asrlarda chorbog'lar boy-
feodallarrring mulki hisoblangan. Ba'zan shaharning ikki tomoniga teraklar ekilgan
bosh xiyoboni chorbog' deyilgan. Hozir ko'p joylarda gir atrofi devor bilan o'ralgan
har qanday bog', shuningdek, shahar chekkasidagi bog'lar chorbog' (chorvoq)
deyiladi. Farg'ona vodiysida chorvoq degan urug' boigan. Boysun, Narpay,
Samarqand, G'ijduvon, Xiva, Baliqchi, Uchqo'rg'on tumanlarida Chorbog’, Vobkent
tumanida Chorbog’kent, Samarqand tumanida Cborbog'tepa, Beshariq tumanida
Chorbog'turang, Qiziltepa, Bulung'ur tumanlarida Chorhoq, Kogon tumanida
Chorbog'kent qishloqlari, Bo'stoniiq tumanida Chorvoq suv ombori bor.
Chordara – to'rt eshikli (ikki eshigi shimolga, ikkitasi janubga qaragan) xona
yoki boloxona. Podsholik chegaralaridagi minora, ya'ni qorovulxona ham chordara
deyilgan (dar — eshik). Prof. M.Y. Masson chordara so'zi chaldivor «vayrona»
ma'nosini bildiradi deydi. Ishtixon, Samarqand, Narpay, Konimex, Navoiy, Oltiariq,
Amudaryo tumanlarida Chordara qishloqlari bor; Qozog'iston bilan O'zbekiston
chegarasida Chordara suv ombori joylashgan.
Chorsu – markaziy bozor. Dastlab bu so'z «Avesto»da - chovrusuk («to'rt
tomonlama») shaklida uchraydi va «bozor» ma'nosini anglatadi. Keyinchalik bu so'z
Do'stlaringiz bilan baham: | 
