С.Қ. Махмудов

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

218 
6.6.Ягона вакилик ҳисобварағининг моҳияти, аҳамияти ва 
юритилиши. 
Соат 8-00 дан 16-00 гача бўлган даврда банклар вакиллик 
ҳисобварағининг олдинги кун ниҳоясидаги ҳолати тўғрисида маълумот 
узатадилар. Олинган маълумотлар АБМда банкларнинг вакиллик 
ҳисобварақлари қолдиғи ва айланмаларининг банклардаги тегишли 
ҳисобварақлари билан мувофиқлиги назоратидан ўтади ва бу ҳақда банкка 
электрон квитанция узатилади. Бир хил бўлган ҳолда, банк ишлашга тушади, 
мос келмаса - банк улар сабабини аниқлайди ва бартараф этади. 
Агар банк форс-мажор ҳолатлари бўйича бир ѐки бир неча кун 
ишламаган бўлса, у АБМ билан ишни бошлашдан олдин, ўтган қайта 
ишланмаган кунларда тўпланиб қолган барча ЭТҲларни қабул қилиши ва 
қайта ишлаши, жорий куннинг бошига вакиллик ҳисобварағининг ҳолатини 
аниқлаши ва фақат шундан кейингина ишни бошлаши шарт. 
Соат 9-00 дан 16-00 гача - банклараро ҳисоб-китоблар бўйича ЭТҲларни 
узатиш - қабул қилиш - назорат қилиш вақти. 
1) Банклар мазкур даврнинг ҳар қандай вақтида МБ ҲКМга ЭТҲларни 
узатишлари мумкин. 
2) Жўнатишга мўлжалланган ЭТҲ назоратдан ўтади, банкнинг электрон 
рақамли имзоси билан тасдиқланади, шифрланади ва банк телекоммуникация 
тармоғи бўйича МБ ҲКМга бундан кейинги қайта ишлашлар учун узатилади. 
Соат 17-00 гача Республика бюджети ҳамда жамғариб бориладиган 
пенсия тизимининг тегишли ҳисобварақларига маблағларни ўтказиш бўйича 
ЭТҲларни узатиш амалга оширилади. Бунда соат 16-30 гача тижорат 
банклари ўртасидаги, соат 17-00 гача эса - тижорат банкларидан Марказий 
банк ҳамда Халқ банкига, шунингдек Марказий банкдан юборилган 
ЭТҲларни қайта ишланилиши якунланади. 

---

219 
Соат 17-00 дан АБМ банкларга куннинг якунланиши ва яроқсиз (брак) 
деб топилган ЭТҲлар тўғрисида (ташаббускор банк ва бенефициар банк 
бўйича) хабарнома жўнатади. 
Шундан кейин АБМда "Куннинг якунланиши" босқичи амалга 
оширилади. МБ ҲКМда қуйидагилар "Куннинг якунланиши" босқичини 
бажарилишининг шартлари ҳисобланади: 
а) банклардан ЭТҲни қабул қилиш вақтининг тугаши; 
б) МБ ҲКМга узатилган барча ЭТҲ қайта ишланган ва банкларнинг 
тегишли вакиллик ҳисобварақларида акс эттирилган бўлиши керак. 
Банкларда "Куннинг якунланиши" босқичининг вақти банкнинг ички 
тўлов тизими қоидаларига мувофиқ мустақил равишда белгиланади. 
"Куннинг якунланиши" босқичи чиқиш шаклларини чиқариш, 
маълумотларни архивациялаш ва тизимни навбатдаги куннинг бошланишига 
тайѐрлаш билан биргаликда боради. 
Ўзбекистон Республикаси Марказий банки пул-кредитни бошқариш 
хусусият (параметр)ларидан келиб чиққан ҳолда, банклараро ЭТҲларининг 
ўтказиш вақтини тўлов тизими масалаларини назорат қилувчи Раис 
ўринбосарининг ѐзма фармойишига асосан узайтириши мумкин. Бу ҳақда 
тизим қатнашчилари ва фойдаланувчилари ЭТҲга ишлов бериш вақтининг 
тугашига бир соат қолгунига қадар кечиктирилмасдан хабардор қилинади.
Айрим банкларда алоҳида ажратилган ѐки коммутация қилинган 
каналларнинг бузилиши содир бўлганда, ЭТҲлар белгиланган ахборотларни 
муҳофаза қилиш қоидаларига риоя қилган ҳолда МБ ҲКМга хизмат 
кўрсатувчи АБМнинг бўлимига бевосита дискеталарда тақдим қилиниши 
мумкин. 
Ушбу иш тартиби фавқулодда вазиятлар ҳолати содир бўлганда 
қўлланилмайди. Фавқулодда вазиятлар юзага келганда тизим қатнашчилари 

---

220 
ва фойдаланувчиларининг иш тартиби Марказий банкнинг алоҳида меъѐрий 
ҳужжатлари билан белгиланади. Фавқулодда вазиятлар содир бўлганлиги 
тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Марказий банки оммавий ахборот 
воситалари орқали хабар беради.