С.Қ. Махмудов

 
 
IX-БОБ.БАНКЛАРДА 
ФАКТОРИНГ 
ВА 
ЛИЗИНГ 
ОПЕРАЦИЯЛАРИ ҲИСОБИ. 
9.1.Факторинг операциялари моҳияти ва уларнининг ҳисобини 
ташкил этилиши. 
Факторинг операциялар ҳисоби-
Адлия вазирлиги томонидан рўйхатга 
олинган 03.08.2000 й. №953 «Тижорат банклари томонидан Ўзбекистон 
Республикаси ҳудудида факторинг операцияларини ўтказиш тартиби 
тўғрисида»ги низомга асосан юритилади. 
Факторинг
- хўжалик юритувчи субъектлар - етказиб берувчиларни 
(мижозни) молиялашга доир банк хизматларининг бир тури бўлиб, бунда 
улар банк - молиявий агентга етказиб берилган товарлар, бажарилган ишлар 
ѐки кўрсатилган хизматлар учун тўловчилар томонидан акцептланган, лекин 
тўлов талабномалари бўйича ҳақи тўланмаган тўловни, регресс ҳуқуқисиз, 
олиш ҳуқуқини берадилар. 
Банклар факторинг операцияларини уларнинг талаб қилиб олингунгача 
асосий депозит ҳисобварақлари жойлашган ердаги мижозлар билан 
шартномалар асосида амалга оширадилар. 

---

294 
Факторинг хизматларини кўрсатиш асосида тўловчи томонидан молия 
агентига пул талабини бажариш муддатлари 90 кундан ошмаслиги керак. 
Банклар тўловчилардан қарзни ундириш бўйича ушбу муддатда тўланмаган 
мажбуриятларга доир чораларни қонунларда белгиланган тартибда 
кўришлари керак.
Факторинг операциялари: 
1.
бюджет ташкилотларига тақдим этиладиган талаблар бўйича; 
2.
жисмоний шахсларнинг қарз мажбуриятлари бўйича; 
3.
тўловга ноқобил деб эълон қилинган корхоналарнинг мажбуриятлари 
бўйича; 
4.
зарар кўриб ишлайдиган корхоналар бўйича; 
5.
капитал қўйилмаларни молиялаш бўйича; 
6.
экспортга оид консигнация контрактлари бўйича; 
7.
компенсация ва бартер битимлари бўйича; 
8.
ишга босқичма-босқич ѐки бўнак билан ҳақ тўлаш бўйича; 
9.
тўловчи шартномада шартланган вақт мобайнида, шунингдек, сотиш 
хизмати кўрсатилганидан кейин маҳсулотни қайтариш ҳуқуқига эга 
бўлган олди-сотди шартномалари бўйича амалга оширилиши мумкин 
эмас. 
Факторинг операциясини ўтказиш чоғида банк пул маблағларини улар 
ҳақини тўлаш ҳуқуқи факторинг шартномасида кўрсатилган суммада банкка 
тақдим этилган тўлов талабномалари бўйича мижознинг талаб қилиб 
олингунгача асосий депозит ҳисобварағига ўтказади. 
Банк томонидан ўтказилган сумма билан шартнома бўйича тўлов 
талабномаси суммаси ўртасидаги фарқ банк дисконтини ташкил этади. 

---

295 
Тўловчида муддати ўтган кредиторлик қарзининг йўқлиги факторинг 
хизматларини кўрсатишнинг мажбурий шарти ҳисобланади. 
Агар шартномада бошқа нарса кўзда тутилмаган бўлса, банк томонидан 
пул талаби ҳуқуқининг кейин берилишига йўл қўйилмайди.