S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Atmosferadagi suv tomchilarida absorbsiya va oksidlanish jarayo Yog‘ingarchilik vaqtida ham da atmosfera havosining namligi katta b o‘lganda oltingugurt dioksidi transformatsiyasining bu yo‘nalishi asosiy bo‘lishi m umkin. Tabiiy sharoitda oksidlantiruvchi m odda vazifasini ko‘pincha vodorod peroksidi bajaradi. Oksidlanishidan avval S 0 2 suv tomchilarida erib gidroliz jarayoni ketadi. Bunda hosil bo‘lgan eritmalarda erigan S 0 2 bilan H S 0 3, S 0 32 ionlari o ‘rtasida muvozanat o'm atiladi. S 0 2 , H S 0 3~ va S 0 32_ laming miqdori muhit ko‘rsatkichi, ya’ni vodorod ionlarining faolligiga bog‘liq. pH ko‘rsatkichi 3,5 dan kam bo‘lganda suvda H S 0 3~ va S 0 32_ ionlari bolm aydi, S 0 2 ning miqdori esa 1 ga teng boladi. pH 7 gacha oshganda S 0 2 ning miqdori
0 gacha kamayadi va bunday eritmalarda oltingugurt asosan H S 0 3~ va S 0 32 ionlari holatida boladi. Oksidlanishning oxirgi mahsuloti sifatida sulfat kislotasi hosil b o lib , u keyinchalik sulfat tuzlariga aylanadi.
Suvdagi oksidlanish jarayonida asosiy rolni OH va H 0 2 radikallari o'ynaydi:
S02+0H +M -> HS03+M
HS0 3+H 0 2 —>SO3+2OH
S03+H20 -> H 2S04
Hosil bolgan sulfat kislota asosan aerozol holatida bolib, atmos-feradan yom glr bilan yuvilib tushadi.

Oltingugurt dioksidining sulfat kisiotasi va sulfat tuzlari holatigacha kimyoviy transformatsiyasi jarayonlari (atmosferadan chiqib ketishi) bilan birgalikda bu birikmalar yomg‘ir suvlari bilan hamda quruq cho'kish yo‘li orqali (tuproq, o‘simliklar bilan kontaktga kelganda) ham atmosferadan chiqib ketishi mumkin.

Keltirilgan oltingugurtning birikmalarining atmosfera havosidagi aylanma harakati sxemasi vodorod sulfid va oltingugurt dioksidining transformatsiya jarayonlarini namoyish etadi (16-rasm).