S. M. Turobjonov, T. T. Tursunov, K. M. Adilova

Metan gazjning atmosferadagi oksidlanish jarayonining oxirgi mahsuloti nima ?

Metanning oksidlanishi jarayonida yana qanday qo ‘shimcha reaksiyalar amalga oshishi mumkin?
3.6.3. Metan gomologlarining reaksiyalari
Metan gomologlarining atmosferadagi fotokimyoviy oksidlanishi jarayoni aw al ko‘rib chiqilgan mexanizm bo‘yicha amalga oshiriladi. Birinchi bosqichda gidroksil bilan reaksiyasi natijasida tegishli alkil radikali hosil boiadi.
Ushbu reaksiyaning tezligi konstantalari С ,—C 5 normal alkanlar qatorida 273 К temperaturasi uchun (sm3/(m olekula s) 6-jadvalda keltirilgan.
6-jadval
—alkanlarning OH —radikali bilan reaksiyaga kirishishi tezligi konstaiitasi

Uglevodorodlar

Metan
Etan
Propan
Butan
Pentan
Tezlik konstantalari
(smymolek.C)
8,1 • 10 15
3,0 ■10 13

1,9	•	10 12
2,4	-	10 12
L/lО		Ю!
		°

Keltirilgan sonlardan ko‘rinib turibdiki, metandan etanga va pro-panga o'tganda jarayonning tezligi keskin oshib bormoqda, keyin esa o‘zgarish asta-sekin ketmoqda.

Alkan molekulalaridagi uglerod-uglerod bog‘lamlarining borligi ularning fotooksidlanish reaksiyalarida metandan farqli boigan yangi yo'naiishlarni paydo bolishiga olib keladi, ya’ni ushbu boglam lar

uzilishi va hosil boigan o‘rtadagi radikallar izomerizatsiyaga uchrashi mumkin.
Oksidlanish jarayonini N -butan misolida ko‘rib chiqamiz, chunki bunda yuqori gomologlar uchun ham xos boigan hamma bosqichlarni kuzatish mumkin.
Oksidlanishning birinchi bosqichida gidroksil radikali m etil va metilen guruhi bilan reaksiyaga kirishib, birlamchi yoki ikkilamchi radikal hosil boiadi:
C4H10+HO -» C H 3C H 2C H 2C H 2 + h 2o
-» CH3CH2CHCH3+H20
Ikkilamchi atomning uzilish jarayonining tezligi katta bolganligi uchun reaksiya 85% ga ikkinchi yo‘nalish bo‘yicha amalga oshiriladi.
Butil radikali havodagi kislorod molekulasi bilan to‘qnashganda tegishli alkilperoksid radikallari hosil boiadi: