S kurbaniyazov, R. Q. Turniyazov

ISHNI BAJARISH METODI
Buning uchun rasmdagidek elektr zanjiri tuzamiz. Bu erda zz-manba klemmalari, A-ampermetr, V-voltmetr, cho’g’lanish lampochkalari.
Bu ishda potensiallar farqini voltmetrni lampalarning cho’g’lamlariga parallel ulab o’lchash mumkin. Voltmetrning ko’rsatishi to’g’ridan-to’g’ri potensiallar farqini beradi, chunki voltmetrning shkalasi undan darajalash vaqtida o’tadigan tok kuchlari bilan uning qarshiligi ko’paytmasiga mos ravishda darajalanadi, bu ko’paytmalar voltmetr parallel ulangan o’tkazgich uchun biridagi potensiallar farqiga tengdir.
Tok kuchi lampalarning cho’g’lamlariga ampermetr sxemasi bo’yicha ketma-ket ulangan ampervoltampervattmetr orqali ulanadi.
Zanjirning to’g’ri tuzilganligiga ishonch hosil qilgandan keyin latr-ning surilgichini chetki chap holatga qo’yib kalitni ulaymiz. SHundan keyin latr-ning surilgichini voltmetr 20-30 bo’lim ko’rsatguncha suramiz asboblarning ko’rsatishini hisobga olamiz.
Keyingi hisoblar har 10 v-dan, keyin 220 v gacha olib boriladi. Qarshiligining qiymatini (2) formula orqali voltmetrning ko’rsatishini amermetrning ko’rsatishiga bo’lish yo’li bilan topamiz.
O’lchash natijalarini R_t=I(t) bog’lanish ko’rinishidagi grafik orqali ifodalaymiz. SHundan so’ng, lampa qarshiligining cho’lg’am temperaturasiga bog’liqligining grafigini tuzamiz. Buning uchun temperatura koeffitsienti va R₀ qarshilikning har bir qiymati uchun mos ravishda t temperaturani hisoblab chiqamiz. R₀ – uy temperaturadagi boshlang’ich qarshilik.
ISHNI BAJARISH TARTIBI

1. 
   Rasmda ko’rsatilganidek zanjir tuziladi.
   

Eslatma. Ampervoltvattmetrni ampermetr rejimiga qo’ying, buning uchun rejim o’zgartirgichning I ko’rsatuvchiga mos kelgan chap chetki holatga qo’ying. Bitta lampa ishlanganda asbobning stepseli 0,5 A li uyada, ikkinchi lampa bilan ishlaganda 1A li uyada bo’lsin. Bu vaqtda asbobning har bir holati uchun shkalaning ko’rsatishini aniqlab oling. Voltmetrni chegaraviy ko’rsatkichi 250 v holatiga ulang.

2. 
   Bitta lampa ulangan holatda tok kuchi va potensiallar farqini o’lchang.
   
3. 
   Voltmetr va ampermetr ko’rsatishini hisobga olib, R ni hisoblang.
   
4. 
   Cho’g’lamning mos ravishdagi temperaturalarni xiloblang.
   
5. 
   Xuddi shu ishlarni ikkinchi lampa uchun bajaring.
   
6. 
   Natijalarni jadvalga kiriting.
   

O’lchashlar tartibi	Nechinchi lampa	U(B)	I(AO)	Rt(Om)	T(^0C)
1 2 3

7. 
   Lampaning qarshiliklari mos ravishda.
   
8. 
   R_t =R_t(I) va R_t =Rt(t) bog’lanishlarning grafiklarini chizing.