S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev



Download 7,8 Mb.
Pdf ko'rish
bet49/443
Sana26.01.2022
Hajmi7,8 Mb.
#410875
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   443
Bog'liq
2 5379724499933463631

Nazorat savollari:
1.  Xavfsizlik  modellari  va  ulardan  foydalanish  holatlarini 
tavsiflab bering.
2.  Xarrison-Ruzzo-Ulmanning  diskretsion  modelida  bajari- 
ladigan amallami tushuntirib bering.
3.  Xarrison-Ruzzo-Ulmanning  diskretsion  modelida  xavfsizlik 
mezonini ta’riflab bering.
4.  Xarrison-Ruzzo-Ulmanning diskretsion modelining afzallik- 
lari va kamchiliklarini tushuntirib bering.
4.2.  Bella-LaPadulaning mandatli modeli
Foydalanishni boshqarishning mandatli  modeli ko‘pgina mam- 
lakatlaming davlat va hukumat muassasalarida qabul  qilingan max- 
fiy hujjat  almashish  qoidalariga asoslangan.  Bella-LaPaduIa siyosa­
tining  asosiy  mazmuni  amaliy  hayotdan  olingan  bo‘lib,  himoyala- 
nuvchi axborotni ishlashda qatnashuvchilarga va bu axborot mavjud 
bo‘lgan  hujjatlarga  xavfsizlik  sathi  nomini  olgan  maxsus  belgi, 
masalan,  “maxfiy”,  “mutlaqo  maxfiy”  va  h.  kabilami  tayinlashdan 
iborat. 
Xavfsizlikning 
barcha 
sathlari 
o‘matilgan  ustunlik
63


munosabati  asosida  tartiblanadi,  masalan,  “mutlaqo  maxfiy”  sathi 
“maxfiy”  sathidan  yuqori  yoki  undan  ustun  turadi.  Foydalanishni 
nazoratlash  o‘zaro  harakatdagi  tomonlaming  xavfsizlik  sathlariga 
bog‘liq holda quyidagi ikkita oddiy qoida asosida amalga oshiriladi:
1.  Vakolatli  shaxs  (subyekt)  faqat  xavfsizlik  sathi  o‘zining 
xavfsizlik  sathidan  yuqori  bo‘lmagan  hujjatlardan  axborotni 
o‘qishga haqli.
2.  Vakolatli shaxs (subyekt) xavfsizlik sathi o‘zining xavfsizlik 
sathidan past bo‘lmagan hujjatlarga axborot kiritishga haqli.
Birinchi  qoida  yuqori  sath  shaxslari  tomonidan  ishlanadigan 
axborotdan  past  sath  shaxslari  tomonidan  foydalanishdan  himoya- 
lashni  ta’minlaydi.  Ikkinchi  qoida  (juda  muhim  qoida)  axborotni 
ishlash  jarayonida  yuqori  sath  ishtirokchilariga  axborotning  sirqib 
chiqishini (bilib yoki bilmasdan) bartaraf etadi.
Shunday  qilib,  diskretsion  modellarda  foydalanishni  boshqa­
rish  foydalanuvchilarga  ma’lum  obyektlar ustida  ma’lum  amallami 
bajarish  vakolatini  berish  yo‘li  bilan  amalga  oshirilsa,  mandatli 
modellar  foydalanishni  xufiya holda -  tizimning barcha  subyekt va 
obyektlariga  xavfsizlik  sathlarini  belgilash  yordamida  boshqaradi. 
Ushbu  xavfsizlik  sathlari  subyektlar  va  obyektlar  orasidagi  joiz 
o‘zaro  harakatlami  aniqlaydi.  Demak,  foydalanishni mandatli bosh­
qarish  bir  xil  xavfsizlik  sathi  berilgan  subyektlar  va  obyektlami 
farqlamaydi va ulaming o‘zaro harakatiga cheklasblar mavjud emas. 
Shu  sababli,  foydalanishni  boshqarish  moslanuvchanlikni  talab  qil- 
ganida,  mandatli  model  qandaydir  diskretsion  model  bilan  birga- 
likda  qo‘llaniladi.  Bunda  diskretsion model bir sathdagi  subyekt va 
obyektlar  orasidagi  o‘zaro  harakatni  nazoratlashda  va  mandatli 
modelni  kuchaytimvchi  qo‘shimcha  cheklashlami  o‘matishda 
ishlatiladi.
Xavfsizlikning  Bella-LaPadula  modelida  tizim  Xarrison-Ruz- 
zo-Ulman modeliga o‘xshash  subyektlar s,  obyektlar 

Download 7,8 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   45   46   47   48   49   50   51   52   ...   443




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish