S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Tabiiy  to ‘siqlarga
  tashkilot hududida yoki  yonidagi  yurish  qi- 
yin bo‘lgan joylar (zovurlar, jarlar, qoyalar,  daryolar,  quyuq o‘rmon 
va  changalzor)  taalluqli bo‘lib,  ulardan  chegaralar mustahkamligini 
kuchaytirishda foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Sun ’iy  to ‘siqlar
  odamlar  tomonidan  yaratilib,  tabiiy  to‘siqlar- 
dan konstruksiyasi va niyati buzuq ta’siriga barqarorligi bilan jiddiy 
farqlanadi.  Ularga  turli  devorlar,  qavatlararo  pollar,  shiplar,  bino 
derazalari va h. taalluqli.
Barqarorligi  eng  past  to‘siqlarga  binolaming  eshiklari  va  de­
razalari,  ayniqsa,  binoning  birinchi  va  oxirgi  qavatlaridagi  eshiklar 
va derazalar taalluqli. Eshiklar (darvozalar)ning mustahkamligi ular- 
ning qalinligiga, ishlatilgan material xiliga va konstruksiyasiga ham- 
da qulflaming ishonchligiga bog‘liq.
Derazalar
 mexanik ta’sirga bardosh  oyna va metall panjaralar 
yordamida mustaxkamlanadi.
Himoyaning  oxirgi  chegaralarini  metall  shkaflar,  seyflar  tash- 
kil  etadi.  Shu sababli  ulaming mexanik mustaxkamligiga yuqori ta- 
lablar qo‘yiladi.