S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Axborotni shifrlash
deganda ochiq axborotni 
(dastlabki matnni) shifrlangan axborotga o‘zgartirish (shifrlash) va 
aksincha, (rasshifrovka qilish) jarayoni tushuniladi. Shifrlash kripto- 
tizimining umumlashtirilgan sxemasi 5.8-rasmda keltirilgan.
Jo‘natuvchi 
Qabul qiluvchi
Shifrlash kaliti 
k l 
1
Shifrmatn С
Shifrlash kaliti 
k2
1
Xabar M ’
Xabar M 
S '
f
R assh ifro v k a 
\
^
I
q ilish D
J
Himoyaianmagan
5.8-rasm. Shifrlash kriptotizimining umumlashtirilgan sxemasi.
Uzatiluvchi axborot matni M kriptografik o‘zgartirish 
Eki
yordamida shifrlanadi, natijada shifrmatn 
с
olinadi:
C = Ekl(M)
bu yerda *i - shifrlash kaliti deb ataluvchi 
e
funksiyaning 
parametri.
Shifrlash kaliti
yordamida shifrlash natijalarini o‘zgartirish 
mumkin. Shifrlash kaliti muayyan foydalanuvchiga yoki foyda- 
lanuvchilar guruhiga tegishli va ular uchun yagona bo‘lishi mumkin. 
Muayyan kalit yordamida shifrlangan axborot faqat ushbu kalit 
egasi (yoki egalari) tomonidan rasshifrovka qilinishi mumkin.
Axborotni teskari o‘zgartirish quyidagi ko‘rinishga ega:
M'=Dn(C)
d
fimksiyasi 
e
funksiyaga nisbatan teskari funksiya bo‘lib, 
shifr matnni rasshifrovka qiladi. Bu funksiya ham 
* 2
kalit ko‘ri-
83

---

nishidagi qo‘shimcha parametrga ega. 
*1
va 
* 2
kalitlar bir ma’noli 
moslikka ega bo‘lishlari shart. Bu holda rasshifrovka qilingan 
m
'
axborot wga ekvivalent bo‘ladi. 
* 2
kaliti ishonchli bo‘lmasa,