S. K. Ganiyev, M. M. Karimov, K. A. Tashev

Tabiiy to ‘siqlarga
tashkilot hududida yoki yonidagi yurish qi- 
yin bo‘lgan joylar (zovurlar, jarlar, qoyalar, daryolar, quyuq o‘rmon 
va changalzor) taalluqli bo‘lib, ulardan chegaralar mustahkamligini 
kuchaytirishda foydalanish maqsadga muvofiq hisoblanadi.
Sun ’iy to ‘siqlar
odamlar tomonidan yaratilib, tabiiy to‘siqlar- 
dan konstruksiyasi va niyati buzuq ta’siriga barqarorligi bilan jiddiy 
farqlanadi. Ularga turli devorlar, qavatlararo pollar, shiplar, bino 
derazalari va h. taalluqli.
Barqarorligi eng past to‘siqlarga binolaming eshiklari va de­
razalari, ayniqsa, binoning birinchi va oxirgi qavatlaridagi eshiklar 
va derazalar taalluqli. Eshiklar (darvozalar)ning mustahkamligi ular- 
ning qalinligiga, ishlatilgan material xiliga va konstruksiyasiga ham- 
da qulflaming ishonchligiga bog‘liq.
Derazalar
mexanik ta’sirga bardosh oyna va metall panjaralar 
yordamida mustaxkamlanadi.
Himoyaning oxirgi chegaralarini metall shkaflar, seyflar tash- 
kil etadi. Shu sababli ulaming mexanik mustaxkamligiga yuqori ta- 
lablar qo‘yiladi.
Metall shkaflar
maxfiylik grifi yuqori bo‘lmagan hujjatlami, 
qimmatbaho narsalami, katta bo‘lmagan pul mablag‘ini saqlashga
252

---

mo‘ljallangan. Shkaflaming ishonchliligi faqat metalning pishiqli- 
giga va qulflaming maxfiyligiga bog‘liq.
Muhim hujjatlarni, narsalami, katta pul mablag‘ini saqlash 
uchun 
seyflar
ishlatiladi. Seyflarga devorlari orasidagi bo‘shliqqa 
turli materiallar, masalan, beton birikmalari bilan to‘ldirilgan ikki 
qavatli metall shkaflar taalluqli.
Niyati buzuqlaming g‘ovlami va mexanik to‘siqlami yengish- 
ga urinishlarini hamda yong‘inni aniqlash uchun turli fizik prinsip- 
larda qurilgan