|
Назорат саволлари:
1.
Ресурс атамасининг луғавий маъноси нима?
2.
Дунёда ер ресурсларининг тармоқлар бўйича тақсимланиши қандай?
3.
Ерни қишлоқ хўжалигида фойдаланиш бўйича тавсифланг?
4.
Инсон фаолияти ва ерларнинг ўзгариши ҳақида нимларни айтиш
мумкин?
5.
Биология ресурслари таркибига нималар киради?
6.
Ҳайвонот дуйёси ва биологик ресурсларнинг ер таркибини
ўзгартиришдаги ўрнини тавсифланг.
15. ЭКОЛОГИК ХАВСИЗЛИКНИНГ АСОСИЙ ЙЎНАЛИШЛАРИ.
ЭКОЛОГИК ЭКСПЕРТИЗА.
Калит сўзлар. Экология, хавф, хавфсизлик, йўналиш, экспертиза,
моддалар, рухсат этиш, саноат, ишлаб чиқариш, фаолият, мувозанат,
меъёр, омил, фактор, кўрсаткич, чегаралов, назорат, мувозанат, бузилиш
.
Экологик экспертиза – атроф табиий муҳитни мухофаза қилиш, табиий
ресурслардан самарали фойдаланиш ёки жамиятнинг экологик хавфсизлигини
таъминлаш талабларига хўжалик юритиш фаолияти ва унинг ишлаб чиқариш
натижалари жавоб бера олишини махсус ваколатланган давлат органлари
томонидан олиб бориладиган алоҳида назорат туридир.
Экологик экспертиза 2000-йил 25 майда қабул қилинган ва уша йилнинг
128
1-июлидан кучга кирган «Экологик экспертиза тўғрисида» ги Ўзбекистон
Республикаси қонуни ҳуқуқий-экологик механизмни шакллантиришда ва уни
ҳаётга татбиқ этилишда катта ҳисса қўшди.
Экологик экспертиза тўғрисидаги қонуннинг асосий мақсади ва
вазифалари-мўжалланаётган хўжалик ва бошқа хил фаолиятни режалаштириш
ҳамда амалга оширилишдан аввал, ушбу фаолиятни экологик талаблар,
хусусан, фуқоролар соғлиғига қай даражада таъсир этиши мумкинлигини
аниқлаш, шунингдек, атроф табиий муҳитини мухофаза қилиш, табиий
ресурслардан
оқилона
фойдаланиш
бўйича
назарда
тутилаётган
тадбирларнинг экологик талабларга жавоб бера олиши етарлилиги ва илмий
асосланганлигини аниқлашдан иборат.
Қонунда белгиланган «бошқа хил фаолиятга» давлат дастурлари,
концепсияларини ишлаб чиқиш, ишлаб чиқариш кучлари, ижтимоий ва
иқтисодий соха тармоқларини жойлаштириш ҳамда ривожлантириш
лойиҳаларини тузиш; барча турдаги қурилишлар учун ер участкаларини
ажратиш, хужжатларни тайёрлаш ва ўтказиш; техника, технология,
материаллар, моддалар ва маҳсулотларнинг янги турларини яратишга доир
хужжатлар тайёрлаҳ; алохида муҳофаза этиладиган табиий худудлар ва
фавқулодда экологик вазият ҳамда экологик офат зоналари мақомини бериш;
шаҳарсозлик хужжатларини ишлаб чиқиш, уларни амалий қўллаш механизми
ҳам экспертиза объекти бўлади.
Экологик экспертиза давлат, жамоат ва ихтисослаштирилган фирмалар
томонидан ўтказилиши мумкин. Лекин давлат экологик экспертизасидан ўтиш
инсон фаолиятининг юқорида санаб ўтилган ҳамма жабҳалари учун
мажбурийдир. Шунинг учун ҳам махсус ваколатланган - Табиатни муҳофаза
қилиш давлат қўмитасининг турли мақомдаги эксперт бўлинмалари
томонидан ўтказилиши қонунинг 21-моддасида акс эттирилган. Агарда
хўжалик ёхуд бошқа фаолият юргизувчи субъект (буюртмачи) давлат
экологик эксперт комиссияси хулосасидан қониқмайдиган бўлса, у ўз
129
эътирозини умумий ёки хўжалик судларида кўриб чиқиш учун даъво
билдириш ҳуқуқига эга.
Давлат экспертизасини ўтазиш муддати 30 кундан ошмаслиги ва айрим,
ўта мураккаб шароитларда, Табиатни муҳофаза қилиш давлат қўмитаси раиси
- бош давлат эксперти рухсати билан 2 ойдан ошмаган муддатга
узайтирилиши
мумкин.
Ушбу
экспертиза
фаолиятини
молиялаш
буюртмачилар ҳисобидан бўлади.
Қонун фуқаролар, фуқоролар йиғини, ўзини ўзи бошқариш органларига,
нодавлат нотижорат ташкилотлари томонидан жамоат экспертизасини
ўтказишга
ҳам
имкон
беради.
Чунки
Ўзбекистон
Республикаси
фуқороларнинг конституцииявий ҳуқуқи қулай ва хавфсиз атроф табиий
муҳитда ва бу ҳақда қонун билан чегараланмаган тарзда ахборот олиши
мумкин. Экологик экспертиза нуқтаи назаридан, улар ўз маблағлари ҳисобига,
давлат экспертизасидан ташқи мустақил ҳолда экологик экспертизани
ўтказишлари мумкин. Фақатгина жамоат экологик экспертиза хулосасини
текшириб кўриш ҳамда судга даъво эътирози билан чиқиш имконини беради.
Экологик аудит уч хил яъни,
- ишлаб чиқариш экологик экспертиза;
- ҳудудий экологик экспертиза;
- экологик консалтинг кўринишида олиб борилади. Ишлаб чиқариш
объектларини экологик аудитлашнинг мақсади атроф-муҳитни муҳофаза
қилишга доир талаб ва йуриқномаларга корхоналарнинг молиявий-хўжалик
фаолияти тўғри келиши, табиатни мухофаза қилиш тадбирлари бўйича
тавсияномаларни тайёрлаш ҳамда табиий ресурслардан фойдаланишдаги
сарф - харажатларни текширишдир. Экологик экспертизанинг хар қандай тури
унинг объектларини қўллаш ва уларни амалга ошириш мумкинлиги ҳақидаги
хулосани бериш билан якунланади.
Умуман олганда, экологик экспертизалаш жараёни 5 та босқични ўзига
қамраб олади:
130
-экспертизани белгилаш,
-ахборотларни тўплаш, умумлаштириш ва бахолаш,
-дастлабки хулосани шакллантириш ва у билан жамоатчиликни
таништириш,
-экспертиза хулосасини тақдим қилиш ва юқори ваколатли органлар
томонидан тасдиқлаш,
-низоларни ҳал қилиш.
Do'stlaringiz bilan baham: |
