S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Moris  Xalbvaks  (1877-1945). 
Sotsiologiyaning  ko‘p  amaliy  va  nazariy 
muammolari  ustida  ishlagan,  industriya  jarayonini  chuqur  o'rgangan.  U  faol 
amaliyotchi va  empirik sotsiologik tadqiqotlaming targ'ibotchisi  sifatida  mashhur. 
Uning  ilmiy  ijodining asosiy yutug‘i  -  ijtimoiy-iqtisodiy gumhlaming,  sinflarning, 
daromadlarning va  mulkiy  munosabatlaming  tahlili  hisoblanadi.
XX  a srn in g   b irin c h i  yarm iga  E lto n   M eyo  (1 8 8 0 -1 9 4 9 ),  Y ozef
A.Shumpeter( 1883-1950),  Jorj  Fridman  (1902-1977),  Piter  Draker  (1909  yilda 
tug‘ilgan) ilmiy ijodi daxldor.  Bu olimlar amaliy mehnat sotsiologiyasini va mehnat 
munosabatlarini  o ‘rganishga  o‘z  hissasini  qo‘shgan.
Amaliy sotsiologiyaning ommabopligi nazariy iqtisodiy rivojini istisno qilmaydi. 
XX  asrning  o‘rtalarida  «frankfurt  maktabi»  paydo.bo'ldi.  Uning  namoyondalari  - 
Maks  Xorkxaymer  (1895-1973),  Gerbert  Markuze  (1898-1979),  Erix  Fromm 
(1900-1980).  Ular fanning klassik davridagi ko‘p  ijtimoiy-iqtisodiy muammolariga 
«qaytdilar»,  lekin  ulaming  tahlilida  zamonaviy  yondoshishlar  ko'rinadi.
Urushdan  keyin  iqtisodiy  sotsiologiya  fani  sobiq  sovet  davlatida  ham  faol 
rivojlanadi.  Olimlar  ijtimoiy-iqtisodiy  hayotning  xususiy  savollari  bo'yicha  ko‘p 
qiziqarli  tadqiqotlar  o'tkazishdi,  lekin  bu  tadqiqotlami  o'tkazish  sharoitlari  juda 
qiyin edi. Qiyinchiligi ta'lim tizimida tegishli fanlaming yo‘qligidan, har bir ijtimoiy 
ma'lumotning sobiq sovet davrida siyosiy yo‘naltirilganligi,  ifodalanganligidan kelib 
chiqqan.  Bu esa, o‘z navbatida, sotsiologiya fanining rivojida «tezligini yo‘qotishiga», 
fundamental  nazariy  dasturlar  va  asarlaming  etishmasligiga,  mavjudlarining  esa 
bugungi talablarga javob bermasligiga olib keldi.
Sotsiologiya fanining reabilitatsiyasi, uning rivojlanishi shuni ko‘rsatadiki, jamiyat
22

---

oldinmi,  keyinmi,  lekin  chuqur  o ‘z-o ‘zini  bilish  bilan  shug‘ullana  boshlaydi, 
chunki usiz fan yashay olmaydi, shuningdek, o'zining ichki va tashqi yo'nalishlarida 
ma'lum bir yutuqlarga erisha olmaydi.