S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

A6flypa^MOHOB 
K..X. 
Mex,naT  HiçmcoaHëTH. 
T.: 
«Me\HaT»  2004.
59

---

nogironlik,  bevalik holatlarida moddiy  ta’minot olish  huquqiga  ega.
Bu  boradagi  barcha  huquqlar  ko‘pchilik  mamlakatlarda  milliy  konsepsiyalar 
asosida  amalga oshiriladi.
Bozor munosabatlariga o‘tish  davrida  0 ‘zbekistonda yangi  ijtimoiy — iqtisodiy 
sharoitlarga  javob  beradigan  tumiush  darajasi  konsepsiyasini  yaratishga  zarurat 
tug‘ildi.
Uni  shaldlantirishda  so'nggi  yiltarda jahon  amaliyotida  keng  qoMlanilayotgan 
«turmush  sifati»  kontseptsiyasining  ayrim  qoidalaridan  foydalanish  mumkin.
Turmush  sifati  konsepsiyasi  inson  jamoalarining  jismoniy,  aqliy,  ijtimoiy 
barkamolligini  belgilovchi  shartlarni  shakllantiradi.
Bu  yerda  gap  faqat  turmush  sifatini  (ovqatlanish,  uy-  joy,  ish  bilan  bandlik, 
taiim   darajasi)  baholovchi  obyektiv  omillar  haqida  emas,  balki  inson  tomonidan 
o'zining  farovonligi,  baxt,  qoniqish,  rohat  kabi  tushunchalarni  subyektiv  his 
etish to‘g‘risida ham bemioqdi.
Turmush darajasi aholi hayot  faoliyatining m aium  bir qirrasi to‘g‘risida tasavvur 
beradigan  ko'rsatkichlar  tizimi  bilan  belgilanadi.
Turmush  darajasi  to‘g‘risida batafsil  ma’lumot  olish  uchun  aholi  daromadlari 
va ehtiyojlari, iste’mol darajasi va tarkibi,  uy -  joy,  mol-  mulk,  madaniy -  maishiy 
buyumlar va boshqa imkoniyatlar bilan  ta’minlanganlik darajasini  chuqur o'rganish 
lozirn.
Turmush  darajasini  ifodalovchi  ko'rsatkichlar  turli-tuman  boiib,  turmush 
darajasi  konsepsiyasi bilan  uzviy bogiiq.
Turmush  darajasi  quyidagi  ko‘rsatkichlar  yordamida  baholanadi:
-  darajaga  oid  ko'rsatkichlar  (mutloq  qiymatlar);
-  tarkibiy  ko'rsatkichlar  (darajaga  oid  ko‘rsatkichlarning  tarkibiy  qismlari);
-  dinamik  (darajaga  oid  ko'rsatkichlarning  o ‘zgarishini  tavsiflaydigan) 
ko'rsatkichlar sifatida hisoblab  chiqilishi  mumkin.