S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Turmush  darajasi
 deganda,  aholining  zaruriy  moddiy  va  nomoddiy  neinatlar 
va  xizmatlar bilan ta’minlanganlik,  ulami  iste’mol  qilish  darajasi  tushuniladi.
Millat  (aholi)  ning  farovonlik  darajasini  ifodalash  uchun  «turmush  darajasi», 
«xalq  farovonligi»,  «turmush  tarzi»  kabi  tushunchalar  qoilaniladi.
O'zbekistonda  aholining  moddiy,  ma’naviy,  ijtimoiy  ehtiyojlarini  qondirilish 
darajasini  ifodalaydigan  «turmush  darajasi»  atamasi  kengroq  qoilaniladi.  Bunday 
tavsif ko'proq turmush  darajasi  statistikasini  xarakterlaydi.
Shu  bilan  birga,  turmush  darajasi  ko'plab  omillar  yigindisi  ta’sirida  boigan 
o ‘zgaruvchan  jarayondir.  Bir  tomondan,  turmush  darajasi  muntazam  o'zgarib 
turadigan turli  ne’matlarga boigan ehtiyojlaming tarkibi va darajasi bilan, boshqa 
tomondan,  u  ehtiyojni  qondirish  imkoniyatlari,  tovarlar  va  xizmatlar  bozoridagi 
ahvol,  aholi  daromadlari,  mehnatkashlaming  ish  haqi  bilan  belgilanadi.
Ammo ish haqi  miqdori ham, turmush darajasi  ham  ishlab chiqarish va xizmat 
ko'rsatish samaradorligining koiam i,  ilmiy -  texnik  taraqqiyot darajasi,  aholining 
milliy xususiyati va siyosiy hokimiyatga bogiiq.
Turmush  darajasining  eng  mufassal  talqini  quyidagicha:  turmush  darajasi  -  
bujismoniy, ma’naviy va ijtimoiy ehtiyojlaming  rivojlanishi, qondirilganlik  miqyosi 
va  ulami  qoniqtirish  uchun  yaratügan  imkoniyatlami  aks  ettiruvchi  kompleks 
ijtimoiy -  iqtisodiy kategoriyadir. Bunday talqin turmush darajasining sifat va miqdor 
ko'rsatkichlarini  yanada toiaroq ifodalashga imkon yaratadi.
Xalqaro  Mehnat  Tashkiloti  konvensiyalariga  muvofiq  har  bir  inson  o‘zi  va 
oilasining salomatligi,  farovonligini ta’minlovchi turmush  darajasiga (oziq-  ovqat, 
kiyim-bosh,  uy-joy,  tibbiy  parvarish,  ijtimoiy  xizmatlar),  shuningdek,  ishsizlik,
1