S. E. Xolmurotoy, N. T. Shoyusupova

Mehnat  ziddiyatlarini  hal  qilishning  quyidagi  shakllari  mavjud:
1)  Tashkiliy-mehnat  tartibini  qaytadan  tashkil  qilish,  o'zgartirishlar  kiritish, 
ziddiyatlarning  oldini  olish,  tornonlarning  munosabatlarida  ziddiyatlami  keltirib 
chiqarmaslik  uchun  kurashni  to‘xtatish.
2)  M a’lumotlar  berib  turish,  ijtimoiy-psixologik  boshqaruvni  yo’lga  qo‘yish, 
ziddiyatda bo‘lgan  tomonlar ongiga ta’sir etish,  ziddiyatlarga xolisona  nazar bilan 
qarashga  erishish,  har  bir  vaziyat,  holatlarda  tinchlik,  murosa  qilishning  yaxshi 
samara  berishi,  qulay tomonlarini  targ’ib  qilish.
3)  Transform atsiya,  y a’ni  murakkab  ziddiyatli  holatlardan  m unozara, 
muhokama qilishga olib chiqish.
4)  Ziddiyatli  holatdan  chalg‘itish,  ya’ni  ziddiyatda  bo‘lgan  tornonlarning 
diqqatini boshqa muammolarga qaratish, yoki ular munosabatidagi ijobiy tomonlarga 
e’tibomi  jalb  etish,  yoki  ulaming  faoliyatini  umumiy  bo'lgan  biror  muammoga 
yo'naltirish, bu esa tornonlarning birlashishga olib keladi.
5)  Umumiy tashkiliy-mehnat munosabatlarida xodimlami boshqa  ish joylariga
115

---

o'tkazish,  boshqa  bo‘limlarga  o ‘tkazish,  xodimlami  almashtirish.
6)  Ziddiyatlami tan olmaslik,  ya’ni tushunib,  anglab turib ziddiyatlarga e’tibor 
bermaslik,  bu  bilan  ularning  o‘z-o‘zidan  hal  b o iib   ketishini  nazarda tutish,  yana 
bir  tomoni  shundan  iboratki,  hadeb  ziddiyatlarga  e ’tibor  beraverib,  ulami  tobora 
chuqurlashtirib  yubormaslik.
7)  Yuqoridan  turib  hal  qilish,  ya’ni  ma’muriyat tomonidan  sanksiyalar berish, 
har  ikkala  tomonlar  uchun  ham  tegishli  choralar  ko‘riladi.
8)  Konferi  yo‘liga  amal  qilish,  ya’ni  ko‘pchilikning  foydasini  ko'zlagan  holda 
ziddiyatlarning  echimini  topish,  ijtimoiy  munosabatlar  jihatidan  kuchli  boigan 
tomonlaming  manfaatlarini  qoniqtirish.
Mehnat  ziddiyatlarini  hal  qilish  ko‘p  jihatdan  unga  aloqador  individlar  va 
guruhlaming xulq-atvoriga, o‘ziga xoslik tomonlariga bogiiq.
Ziddiyatli  vaziyatlarda  xulq-atvor  bilan  bog'liq  quyidagi  voqealar,  holatlar 
yuzaga kelishi mumkin:
1) Ziddiyatlarga dramatik tus berib yuborish, tomonlarning talablari, e’tirozlarini 
kuchaytirib yuborish va natijada ularning echimining hal bo'lishi juda qiyin boiadi.
2)  Ziddiyatlarga,  ulami  hal  qilishni  maqsad  qilib  olish,  ziddiyatlami  o‘yinga 
aylantirib  yuborish,  o‘z  pozitsiyasini  tamoyilga  aylantirib  yuborish,  yon  berishga 
o‘z  qadrini,  g‘ururini  erga  urilganday qarash.
3)  Ziddiyatlami  ekspluatatsiya  qilish  ya’ni  ulardan  foydalanish,  qaysidir 
maqsadlami amalga oshirish, yuqori natijalarga erishish uchun shart-sharoit sifatida 
ziddiyatlardan  foydalanish.
Yuqorida  keltirilgan  mehnat  ziddiyatlari  nazariyasi  umumiy  hisoblanadi.  U 
ma’lum uchta yo'nalishda  ishlab chiqilishi mumkin:
1.  Xodimlar va mehnat guruhlari o‘rtasidagi ziddiyatlar.
2.  Xodimlar va m a’muriyat o‘rtasidagi ziddiyatlar.
3.  Umuman,  tashkilot va tashqi  ijtimoiy-iqtisodiy muhit o‘rtasidagi ziddiyatlar.