S. E. Bekbergenov, Q. A. İsmaylov, M. B. Sharibaev YarımO’tkizgishler fizikası boyınsha mA’seleler shıG’arıW

4.6. p-n -o’tkeldin’ kontaktlik potentsiallar ayırması

(4.8)

a) b)

4.2-su’wret. p-n-tipli o’tkiziwshen’likke iye yarımo’tkizgishtin’ energetikalıq diagramması: a) kontaktke keltirilgenshe. b) ten’ salmaqlıqtag’ı p-n-o’tkel

4.7. p-n-o’tkeldegi E_max elektr maydanı kernewliliginin’ maksimal ma’nisi

(4.9)

bunda W_p – ha’m W_n – p-n-o’tkelde p ha’m n - oblasttag’ı jarlılang’an oblasttın’ qalın’lıg’ı

; (4.10)

4.8. W=W_p+W_n bolg’an rezkiy p-n-o’tkel ushın ko’lemlik zaryad qatlamının’ qalın’lıg’ı:

(4.11)

4.9. Plavnıy p-n-o’tkel ushın ko’lemlik zaryad qatlamının’ qalın’lıg’ı:

(12)

bunda a – aralaspa kontsentratsiyasının’ gradienti.

4.10. p-n-o’tkeldin’ toyınıw togı tıg’ızlıg’ı (keri toktın’)

(4.13)

bunda n_p0 ha’m p_n0 ler – tiykarg’ı emes zaryad tasıwshılardın’ ten’salmaqlı kontsentratsiyası.

Ma’sele shıg’arıw u’lgileri
4.1-ma’sele: Shottki barerin payda etiwshi p- tiptegi kremniy u’lgisine altınnan (Au) kontakt islengen. Metall-yarımo’tkizgish kontaktindegi kernew φ_k=0,5 ke ha’m metalldan elektronlardın’ shıg’ıw jumısı q∙φ_m =4,75 eV qa ten’ bolsa, kremniydegi kirgizilgen aralaspalardın’ kontsentratsiyasın ha’m kremniydin’ KOZ dag’ı elektr maydanı kernewliliginin’ maksimal ma’nisin esaplan’.

Sheshimi: bolg’anlıqtan,

nı alamız. 4.1-su’wretten paydalansaq, onda

boladı. Bunnan

Solay etip

To’mendegi ten’lemeni paydalansaq

yarımo’tkizgishtegi aralaspalardın’ kontsentratsiyasın tabıw mu’mkin

(4.4) ten’lemeden paydalanıp, x=0 de KOZ da elektr maydanının’ kernewliliginin’ maksimal ma’nisin tabamız. Onın’ ushın aldın’ KOZ nın’ enin (V=0 de) anıqlaymız

Endi elektr maydanının’ kernewliligin tapsaq

4.2-ma’sele: n-tip oblastında turaqlı N_a ha’m p-tip oblastında turaqlı N_d kontsentratsiyag’a iye n-p - o’tkeli berilgen. ha’m sha’rtinde p-tip oblastqa sa’ykes keliwshi tolıq keri kernewdin’ u’lesin (protsentte) tabın’.

Sheshimi: Egerde p-n- o’tkeldegi elektr maydanı kernewliliginin’ maksimal ma’nisin E_max dep belgilesek, onda p-tip oblastqa tu’siwshi kernew V_p to’mendegige ten’

Al p-tip oblastqa tu’siwshi kernew V_p to’mendegige ten’

Bul ten’lemelerden to’mendegi qatnastı alamız

Tolıq keri kernew ge ten’ bolg’anlıqtan

joqarıdag’ı ten’lemeden paydalanıp, to’mendegini alamız

Qaralıp atırg’an eki jag’day ushın sa’ykes protsentlik u’lesler (K_n nin’ ma’nisi)

Solay etip, p-n-o’tkeldin’ eki ta’repindegi aralaspanın’ kontsentratsiyası bir-birinen bir da’rejege parq etkende , tolıq keri kernewdin’ 90% ti ku’shsiz kirgizilgen oblastqa tu’sedi.

4.3-ma’sele: Kontsentratsiyası N_d=10³∙N_a bolg’an n-p-o’tkelge iye germaniydin’ ha’r bir 10⁸ atomına bir aktseptor aralaspa atomı sa’ykes kelse. T=300 K temperaturada kontakttegi potentsiallar ayırmasın tabın’. Germaniydin’ atomlarının’ tıg’ızlıg’ın N=4,4∙10²² sm^-3 qa dep qabıl etin’.

Sheshimi: Da’slep aktseptor atomlardın’ kontsentratsiyasın tabamız

Donor atomlarının’ kontsentratsiyası to’mendegige ten’

Endi kontakttegi potentsiallar ayırmasın tapsaq

4.4-ma’sele: p-n-o’tkelli germaniyde p-ha’m n-oblasttın’ salıstırmalı o’tkiziwshen’ligi sa’ykes σ_p=10⁴ Sm/m ha’m σ_n=10² Sm/m g’a, germaniydegi elektron ha’m geweklerdin’ qozg’alıwshan’lıg’ı sa’ykes μ_n=0,39 m²/(V∙s) ha’m μ_p=0,19m²/(V∙s) g’a ha’m T=300 K temperaturada menshikli zaryad tasıwshılar kontsentratsiyası n_i=2,5∙10¹⁹ m^-3 g’a ten’ bolsa, T=300 K de kontakttegi potentsiallar ayırmasın (potentsial barer biyikligin) tabın’.

Sheshimi: p-tip material ushın qozg’alıwshan’lıq g’a ten’. Bunnan n-oblasttag’ı geweklerdin’ kontsentratsiyası

Tap usı sıyaqlı p-tip material ushın qozg’alıwshan’lıq g’a ten’. Bunnan n-oblasttag’ı geweklerdin’ kontsentratsiyası

p-oblasttag’ı gewekler kontsentratsiyası

Kontakttegi potentsiallar ayırması to’mendegige ten’ boladı