S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Tayanch so’zlar:
Tovar, ISO 9000 standarti, sifat, sifatni yaxshilash jarayoni, talab, taklif, 
korxona, ishlab chiqarish, axborot, infrastruktura, assortiment, texnika, 
texnologiya. 
Takrorlash uchun savollar:
1.
Sifatni boshqarish jarayoni nima?
2.
Mahsulot sifatini ta’minlash uchun nimalarga e’tibor berish lozim?
3.
Sifatni boshqaruv tizimi nimalardan iborat?
Tavsiya etilgan adabiyotlar:
1. Karimov I.A. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi, O’zbekiston sharoitida uni 
bartaraf etishning yo’llari va choralari / I.A.Karimov. - T: O’zbekiston, 2009. - 56 
b.
2. Mamlakatimizni modernizatsiya qilish va yangilashni izchil davom ettirish - 
davr talabi. Prezident Islom Karimovning 2008 yilda mamlakatimizni ijtimoiy-
iqtisodiy rivojlantirish yakunlari va 2009 yilga mo’ljallangan iqtisodiy dasturning 
eng muhim ustuvor yo’nalishlariga bag’ishlangan Vazirlar Mahkamasi majlisidagi 
ma’ruzasi // Xalq so’zi, 2009 yil 14 fevral.
3. Karimov I.A. Eng asosiy mezon - hayot haqiqatini aks ettirish. T.: O’zbekiston, 
2009. - 24 b.
2.13. Tovarlarni o’rash, joylash, saqlash va tashishni sertifikatsiyalash
2.13.1 Tovarlarni o’rash, joylash, saqlash va tashishning ahamiyati.
2.13.2. Tovarlarni o’rash, joylash, va saqlashda ishlatiladigan materiallar va 
ularning xillari.
2.13.1 Tovarlarni o’rash, joylash, saqlash va tashishning ahamiyati
Tovarlarni o’rash saqlash, tashishni sertifikatlash va savdo qilishda qulaylik 
yaratish uchun xizmat qiladi. Idishlar, mahsulotlar isrof bo’lishidan, ifloslanishdan 
saqlaydi, ularga aniq bir shakl beradi, tovarlarni o’tkazishda qulaylik tug’diradi. 
Ko’p hollarda idishlar tovar og’irligi va hajmiga o’lchov birligi sifatida ham 
xizmat qiladi va bu bilan tovarlar qabul qilib olish yoki sotish ishini engillashtiradi 
(qoplangan un, yashikli meva, shishali vino, bir quti gugurt va hokazo).
Idishlar qanday materialdan yasalishi va mehanik ta’sirlarga chidamliligi 
bilan nihoyat darajada turli – tuman bo’ladi. Idishlar turli materiallardan 
tayyorlanadi. Masalan, qoplar va o’rash matolari – to’qimachilik materiallaridan; 
yashiklar va savatlar – yog’ochdan; tetra paketlar, polietilen va hlorvinil paketlari – 
plastmassadan tayorlangan yashiklar va konteynerlar va h.k. Idishlar mehanik 
ta’sirlarga chidamliligi, ya’ni o’zining dastlabki shaklini saqlab qolish qobiliyatiga 
237

---

qarab bir qancha turlarga bo’linadi, ichida mahsulot bo’lsa ham, bo’lmasa ham 
o’zgarmaydigan idishlar, yashiklar, bitonlar, flyagalar; tashqi va mehaniq zarblarga 
chidamli bo’lgan yarim qattiq idishlar - qog’oz va kartondan hamda novdalardan 
to’qilgan, ichidagi narsani tashqi mehanik zarblardan saqlay oldigan yumshoq 
idishlar - qoplar, haltalar, chipta qoplar, tovar o’raydigan matolar va hokazolar 
kiradi. Ishlatilishiga qarab idishlar ichki va tashqi idishlarga bo’linadi. Ichki 
idishlar (konfet karobkalari, murabbo solinadigan bankalar, vino hamda pivo 
shishalar va boshqalar) asosan ayrim mahsulotlarni solish uchun 
ishlatiladi va haridorga tovar bilan birga sotiladi. Tashqi idishlar (yashiklar, qoplar) 
ichki idishlarga solingan tovarlarni tashish va saqlash uchun xizmat qiladi. Tashqi 
idishlar tovar sotuvchida yoki shu tovar ishlab chiqargan korxonada qoladi, ya’ni 
tovar aylanishida qatnashadi. Idishlar bir marta va ko’p marta foydalanishi 
mumkin. Ko’p marta ishlatiladigan va tovar etkazib beruvchining mulki bo’lgan 
idishlar - maxsus yashiklar va konteynerlar