S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Izchillik bilan baho berish usuli.
Sifati baholanayotgan mahsulotlar bir 
qatorga qo’yiladida ularni bir-biriga taqqoslab baho beriladi. Har bir mahsulot 
namunalari sifatiga qarab yo tobora yaxshilanib boriladigan yoki borgan sari sifati 
pasayib boradigan tartibda bir qatorga qo’yiladi. Bu usul yordamida mahsulotlarni 
saqlash sharoiti ularning sifatiga qanday ta’sir etishini ham aniqlash mumkin.
Suyuqlashtirish usuli bilan tekshirish mumkin bo’lgan moddaning mineral miqdori 
aniqlanadi. Bu usul bir tarkibli mahsulotlarga nisbatan qo’llaniladi. Mahsulotga 
muntazam ravishda neytral modda qo’sha borib tekshirilayotgan mahsulotlarning 
sezilish chegarasi aniqlanadi va shu bilan o’sha mahsulotning dastlabki holatda 
qanchalik quyuqlikka ega ekanligi belgilanadi. Organaleptik jihatdan 
tekshirilayotgan mahsulot maxsus xonalarda o’tkaziladi. Xonalar etarli darajada 
yorug’ va keng, toza xavoli alohida uy ajratilgan bo’lib, barcha sharoitlar 
mukammal ta’minlangan bo’lishi shart.
Tekshirishning fizik usullari.
Oziq-ovqat mahsulotlari sifatini 
tekshirishning fizik usullari mahsulotntng solishtirma og’irligini, yopishqoqligini, 
erish, qotish va qaynash temperaturasini optik xususiyatlarini aniqlashdan 
boshlanadi.
Mahsulot solishtirma og’irligi shu suyuqlik og’irligining bir xil temperatura 
va hajmdagi suv og’irligiga bo’lgan nisbatini ko’rsatadi. Mahsulotning solishtirma 
og’irligi odatda ariometr bilan o’lchanadi. Oziq-ovqat mahsulotlarining zichligi va 
solishtirma og’irligi gidrostatik tarozi va piknometrlar bilan ham aniqlasa bo’ladi. 
Yopishqoqlik yoki yopishqoqlik birligi yoki nisbiy yopishqoqlik soni bilan 
ifodalaniladi. Nisbiy yopishqoqlik aniq bir vaqt ichida tagida kichkina teshigi bor 
maxsus asbobdan oshib tushgan suv miqdorining shu asbobdan oshib tushgan 
suyuqlik miqdoriga bo’lgan nibatini ko’rsatadi. Yog’’larning erish va qotish 
temperaturasi yog’’ning qattiq holatidan suyuq holatiga, yoki suyuq holatidan 
qattiq holatiga o’tish paytidagi temperaturasini aniq bir termometr bilan o’lchash 
natijasida aniqdanadi.
Refroktometr nurining bir muhitdan ikkinchi bir ozmi-ko’pmi zichroq 
muhitga o’tishi paytida uning yo’nalishini o’zgarishiga yoki nurning sinish 
koeffistientlarini aniqlashga asoslangan.