S. A. Salixov «patentshunoslik, litsenziyalash va sertifikatlash» fanidan Darslik toshkent – 2010

Sifatni boshqarish
- bu operativ harakterga ega faoliyat. Bu jarayonlarga 
ta’sir o’tkazish, sifat ilmog’ining har bir pog’onasida kamchiliklarni topish va 
ularni bartaraf qilish va sababini aniqlash.
Sifatni yaxshilash jarayoni
- bu texnik darajani oshirish, mahsulot ishlab 
chiqarish sifatini, ishlash sharoitlarini yaxshilash, sifatni ta’minlash tizimini 
235

---

takomillashtirish bo’yicha doimiy faoliyat. Bu muammoni aktualligini va xalqaro 
amaliyotda to’plangan tajribani hisobga olgan holda xalqaro standartlar tashkiloti 
(ISO) ISO 9004 standartlariga ilova sifatida qo’shimcha hujjat, sifatni yaxshilash 
umumiy qo’llanmani ishlab chiqdi. Sifatni yaxshilash faoliyatida ishlab chiqarishni 
ham sifatni ta’minlash tizimini ham har bir elementiga ta’sir etishi mumkin. 
Tovarni iste’molchilar talabi darajasiga imkon qadar mos kelishi, yangi bozor 
segmentiga mos tovarlarning yangi modifikasiyasini yaratish sifatni muntazam 
yaxshilash maqsadiga aylanishi va pirovard natijada firmaning raqobatbardosh 
pozistiyalarini mustahkamlashga olib kelishi kerak. Muntazam sifatni yaxshilash 
jarayoni firmaning siyosatini sifat sohasidagi qismiga aylanib koladi. Yuqorida 
qayd etilgan zamonaviy xalqaro ISO 9000 standartida namoyon bo’lgan usullarni 
firmalar sifat tizimini qo’llashda hisobga olishlari kerak. Ayniqsa horij bozorlariga 
o’z mahsulotlarini eksport qiluvchi firmalar uchun ahamiyatlidir. Demak, 
korxonalar oldida qiyin masala turibdi - ISO 9000 ning ko’rsatmalarini hayotga 
tatbiq etish. Yuqorida aytilganidek, unga nima qilish va har bir konkret vaziyatda 
qanday qilib hujjatni rasmiylashtirish va amaliyotda sifatni ta’minlash tizimining 
elementlarini joriy etish ko’rsatilgan. Korxonani sifat sohasidagi tizimi hujjat bilan 
rasmiylashtiriladi va alohida hujjat sifatida yoki korxonaning sifatni boshqarish 
tizimi asosiy ko’rsatmalari standartida aks ettiriladi. Boshqa turlari ham ruhsat 
etiladi. Korxonada lavozimlar bo’yicha instruksiyalar tuzilib, unda har bir ishchi 
uchun vazifalari, javobgarlik darajasi, sifat ta’minoti sohasidagi vazifalari 
ko’rsatilgan. Har bir xizmatchining aniq ma’suliyati, xizmat doirasi, hamkorlik 
darajasi, qaysi bo’lim yoki alohida xizmatchilar ishlab chiqarilayotgan mahsulot 
sifatiga ta’sir etishi loyihalash davridayoq belgilanadi. Sifat bilan bog’liq bo’lgan 
ishchilarning mas’uliyat darajasi ko’rsatilgan hujjat tayyorlash personalni sifatni 
yaxshilashga rag’batlantiruvchi tizim tuzish uchun kerak. ISO 9000 standartlarida 
sifat tizimini majburiy ichki tekshiruv ko’zda tutilgan. Bu bilan maxsus 
tayyorlovdan o’tgan xodimlar shug’ullanishadi. Bu ko’rsatma tashkiliy aspektning 
muhim tomonidir. Tekshiruvlar davriy rejalashtirilgan yoki rejadan tashqari bo’ladi 
(korxonada tashkiliy o’zgarishlar bo’lganda). Tekshiruvlar tartibi va tashkil etilishi 
korxona standartlari ko’rinishida hujjatlashtiriladi. Unda tekshirish usuli, ob’ekti, 
ob’ektlarni baholash kriteriyalari, ishchilarga talablar, tekshiruv o’tkazish tartibi va 
hokazolar ko’rsatiladi. Tekshiruv natijalari bo’yicha hisobot tuziladi. Unda 
topilgan defektlar va sabablari, sifat tizimining alohida elementlarini qoniqarsiz 
darajadaligi va hokazolar ko’rsatiladi. Hisobotda oldingi tekshiruv natijasida taklif 
etilgan chora -tadbirlarning tahlili va kamchiliklarni bartaraf etish bo’yicha 
takliflar aks etish lozim. Tekshiruv natijalari korxona rahbariyatiga tegishli hulosa 
va qaror qabul qilish uchun taqdim etiladi. ISO 9000 standartlari bo’yicha 
rahbariyat vakili etkazib beruvchi tomonidan doimo sifat tizimiga bo’lgan 
talablarni bajarilishi uchun mas’uldir. Tekshiruvlardan tashqari standartlar vaqt - 
vaqti bilan joriy sifat tizimini samaradorligini tahlil qilib turishni tavsiya etadi. 
Tahlilning zaruriyati o’zgaruvchan tashqi faoliyat sharoitlarda kelib chiqadi. 
Odatda tahlilni ichki yoki mustaqil mutaxassislar olib boradi. O’zgarishlarni sifatni 
yaxshilash bo’yicha maqsadli ilmiy - texnik dasturga kiritish mumkin.
236

---