S a m a r q a n d d a V l a t u n I v e r s I t e t I r a h m o n q u L o r z I b e k o V

Ki, himmat biridur, shijoat biri,
Adolat biridur, siyosat biri.
Jalodat biri, biri g ‘ayrat durur,
Saxovat biri, biri iffat durur.
Biri hilm keldi, birisi hayo,
Biri v a ’dag'a aylamaklik vafo.
Shundan so'ng shoir birin-ketin saltanat rivojiga va adolatning 
qaror topishiga xizmat qiluvchi yana bir qancha boshqa sabablarni 
sanab o‘tadiki, ular: futuwat (oliyjanoblik), sof niyat, muruwat, 
hamiyyat (intilish, jahd), shariat, kufrning oldini olish, 
raiyatnavozlik (xalqparvarlik), chorasozlik, tarbiyat, sipohlarga 
e’tibor, karam va boshqalar. Mutafakkir shoir davlatni 
mustahkamlash, uning tinchligi va osoyishtaligini saqlash uchun 
yuqoridagi masalalarga qattiq e’tibor berish bilan birga, uning 
barqarorligiga, hukmdoming mavqei va obro‘siga zarar etkazuvchi 
axloq-odob mezonlarini ham ko'rsatib o'tadi. Shoir yosh hukmdor 
Feruzni ogohlantirib, davlat boshlig'i, umuman, aqlli inson uchun 
o'ta zararli bo'lgan quyidagi g'ayriinsoniy odatlami sanab o'tadi, 
podshohni har doim bunday yomon odatlardan o'zini saqlab 
yurishga chaqiradi:
Ki, g ‘aflat biri keldi, sharkat biri,
Kaholat biri-yu, kasolat biri...

---

Biri jahl sahbosidin mastlik.
Biri domi shahvatg'a pobastlik...
Shoir nazdida, saltanat ravnaqiga fiitur etkazuvchi yana bir 
qancha yaramas illatlar mavjud. Kimki shu illatlardan chetda 
turmasa, uni falokat bosadi, ishi yurishmaydi, obro‘si 
tubanlashib ketadi. Bu ayniqsa hukmdorlarga, xalq taqdiri 
topshirib qo‘yilgan shaxslarga ko‘proq aloqadordir. Fisqu bid’at, 
jabr, molparastlik, ayshu ishrat, mayxo‘rlik, qimorbozlik, 
mulkdan bexabarlik, izzat ahlini xor qilish, bezori, beshafqat 
avbosh odamlarga mansab berish, ularga iltifot ko‘rsatish, 
hasadgo‘ylik, chaqimchilik, sotqinlik shunday yaramas 
odatlardan sanaladi.
Tarixiy ma’lumotlarga ko‘ra, Feruz Xorazmda 47 yil hukmdorlik 
qilgan, ko‘p yaxshi ishlari, ilm, san’at va adabiyotga homiyligi, 
talantli shoir, musiqachi boiganligi bilan yaxshi nom qoldirgan. 
Buni tasdiqlovchi dalillar yo‘q emas. Chunonchi, Ogahiy 
«Qobusnoma» tarjimasiga yozgan so‘zboshisida «Ul saltanat 
buijining muallo axtari... Saidmuhammad Rahim Bahodirxon 
bovujudi yigitlik ayyomi va ayshu ishrat hangomida hech bir lahvu 
la’bga (behuda ish, o‘yin-kulgi) moyil boimay, aksar vaqt 
kitobxonlik va ma’nidonlig‘ishiga mashg‘ul bo'lib, har turluk kitobni 
mutolaa qilur erdi va o‘zga mashg‘ulotlardin ani aio va afzal bilur 
erdi», deb yozadi. Uning uzoq yillar saltanat boshida turishi, yaxshi 
ishlami amalga oshirib, o'zidan yaxshi nom qoldirishida, hech 
shubhasiz, uning Ogahiy nasihatlarini quloqqa olganligi ham bir 
sababdir. Ogahiyning Feruzga atab yozgan bu asari garchand 
mamlakatning yangi hukmdoriga bag'ishlangan bo‘lsa-da, qasida 
emas. U ikki yuz misralar atrofidagi, har bayti masnaviy yo‘li 
bilan qofiyalangan asardir. Ba’zi manbalarda u Feruzga 
bag‘ishlanganligi, kirishda ta’rif va maqtovlaming keltirilganligi 
sababli qasida janri namunasi sifatida tilga olinadi. Munis va Ogahiy 
haqida risola, maqolalar yozgan Nusratullo Jumaxo'ja bu asarni 
«Ogohnoma» deb ham atagan. Chunki asar qisman madh ruhi 
bilan yo‘g‘rilgan, tarixiy shaxsga qaratilgan masnaviy namunasidir.

---

Ogahiyning kichik va sirli she’riy janrlardagi asarlari.
Ogahiy—taijimon va tarixchi