|
2.6. Yog‘och pollarni yotqizishda ishlatiladigan oddiy
dastgohlar, elektr dastgohlar, mashina va mexanizmlar
Yog‘ochni
ishlaydigan,
detal
tayyorlaydigan
va
ularni
yig‘adigan
duradgorning
ish
o‘rni
dastgoh
va
mazkur
ish
uchun
zarur
bo‘lgan
moslamalar
bilan
jihozlanadi.
Dastgohning
balandligi
duradgor-
ning
bo‘yiga
qarab
shunday
tanlanadiki,
bunda
gavdani
egmagan
holda
qo‘lni
ko‘tarmasdan
yoki
bukmasdan
kaftni
dastgoh
taxtasiga
qo‘yish
mumkin
bo‘lsin.
Agar
dastgoh
past
bo‘lsa,
egilib
ishlashga,
agar
baland
bo‘lsa
qo‘lni
cho‘zib
ishlashga
to‘g‘ri
keladi
va
uning
og‘irligini
ko‘tarib
turish
bilan
ortiqcha
energiya
sarf
qilinadi.
Bu
esa
kishini
tez
charchatadi.
Тik
turib
ishlashda
qo‘l
muskullari
va
gavdani
ortiqcha
zo‘riqishdan
saqlash
uchun
umurtqa
pog‘onasi
tik
holatda
bo‘lishi,
gavda
esa
tos
suyaklari
qismidan
engashgan,
oyoq-
69
larning
boldir
qismi
sal
bukilgan
bo‘lishi
kerak.
Agar
bir
oyoqni
oldinga
surib,
ikkinchi
oyoqni
orqaroq
qo‘yilsa,
gavda
dastgohga
nisbatan
qiya
holatni
oladi,
agar
tovonlar
bir-biriga
parallel
qo‘yilsa,
gavda
to‘g‘ri
holatni
oladi.
Anna
shunday
ish
holatlarida
umurtqa
pog‘onasi
qiyshaymaydi,
ko‘krak
va
qorin
siqilmaydi,
kishi
erkin
nafas
oladi
va
qon
erkin
aylanadi.
Charchamaslik
uchun
gavda
hola-
tini
o‘zgartirib
turish
lozim.
Ancha
zo‘r
berib
ishlashni
talab
qiladigan
randalash,
arralash,
teshish,
o‘yish
kabi
ishlarni
bajarayotganda
gavdani
qiya
holatda
tu-
tish
kerak.
Og‘ir
tayyor
material
(zagotovka)larni
yerdan
yoki
poldan
ko‘tarishda
gavdani
bukib,
belning
ancha
zaif
muskullariga
zo‘r
keltirmaslik
kerak.
Og‘irlikni
asosan
oyoq
muskullariga
tushirish
kerak,
buning
uchun
umurtqani
tik
tutish
zarur.
Yukni
shunday
ko‘targanda
odam
kamroq
charchaydi.
Ana
shu
talablarga
ayniqsa
o‘smirlar
qat’iy
rioya
qilishlari
kerak,
aks
holda
gavda
noto‘g‘ri
shakllanishi,
ba’zan
umurtqa
pog‘anasi
qiyshayib
qolishi
mumkin.
Ish
o‘rni
doimo
bir
xilda
va
yetarli
yoritilishi
kerak.
Ish
o‘rnining
yorug‘lik
darajasi
va
atrofdagi
predmetlarning
yaxshi
ko‘rinishi
ko‘p
jihatdan
ishlab
chiqarish
xonasining
va
undagi
jihozlarnig
qanday
rangga
bo‘yalganligiga
ham
bog‘liqdir.
Dastgohlar.
Yog‘och
detallar
qo‘l
asboblari
bilan
dastgohlarda
ishlanadi.
Dastgoh
tagligi
va
qopqoq
–
dastgoh
taxtasidan
iborat.
Dastgoh
taxtasi
qattiq
yog‘och(qayin,
dub,
shumtol)dan
qalinligi
6
–7
sm,
eni
40–50
sm,
uzunligi
1,5
–
3
m
yasaladi.
Dastgoh
tax-
tasidagi
uzun
o‘yiqqa
mayda
asboblar
joylashtiriladi.
Oldingi
gira
(tiski)da
qisish
vinti
va
qistirma
taxta
bo‘lib,
ular
ishlanadigan
ma-
terialni
qisib
turadi.Keyingi
gira
vint
yordamida
suriladi.
Dastgoh
taxtasining
old
tomonida
va
keyingi
qisish
qutisining
oldingi
brusida
teshiklar
ochilgan.
Ularga
materiallarni
gorizontal
holatda
qisib
tu-
rishga
imkon
beradigan
yog‘och
yoki
metall
qisqichlar
–
pona
yoki
taroqlar
tiqib
qo‘yiladi.
Ponalar
teshiklarda
prujina
yordamida
ushlab
70
turiladi.Uzun
detal
va
buyumlar
dastgohga
qoziq
mixlar
yordamida
mahkamlanadi.
Materiallar
vertikal
holatda
oldingi
qisish
vinti
va
keyingi
qisish
qutisi
bilan
qisiladi.
Тaxtani
gorizotal
holatda
«qirrasidan»
qisish
uchun
oldingi
vintdan
foydalaniladi,
taxtaning
ikkinchi
uchi
tirgak
ustiga
qo‘yiladi.
Dastgohning
vintlari
yog‘ochdan
va
metaldan
yasalishi
mumkin.
Yog‘och
vint
yasash
uchun
qayrag‘och
va
bilong‘i
qayin
eng
yaxshi
materialdir.
Dastgohga
sig‘maydigan
detal
bir
uchi
dastgoh
tayanchi
ustiga
qo‘yib
ishlanadi.
Тayanch
ikkita
tirgovichdan
iborat
bo‘lib,
ular
bir-
biriga
pona
birikmali
bo‘ylama
to‘rt
qirrali
yog‘och
(brus)lar
bilan
ulangan.
Bo‘shashib
va
qimirlab
qolgan
ayrim
tirgovchilar
ponani
qoqish
yo‘li
bilan
qayta
mahkamlanadi.
Asboblar
va
mayda
inventarlar
shkaf
shaklidagi
dastgoh
tagligi-
da,
ochiq
taglikli
dastgohlarda
esa
asboblar
maxsus
shkaflard
saqla-
nadi.
Asbob
saqlanadigan
shkafni
dastgohga
yaqin
joyga
o‘rnatish
kerak.
Unda
har
bir
asbob
uchun
alohida
o‘rin
bo‘ladi.
Asboblarni
aralash-quralash
holda
saqlashga
yo‘l
qo‘yilmaydi.
Pastdagi
maxsus
yashiklarga
naryad,
chizma
va
boshqa
texnik
hujjatlar
qo‘yiladi.
Har
bir
ishchining
asboblari
alohida
maxsus
yashiklarda
saqla-
nadi.
Ular
asboblar
omboriga
qo‘yiladi.
Andazali va girali dastgoh
yakka
holda
bajariladigan
duradgor-
lik
ishlari
uchun
ham,
yig‘ish
sexlarida
duradgorlik
buyumlri
tay-
yorlash
uchun
ham
qulaydir.
Unda
uzunligi
3
m
gacha
bo‘lgan
brus,
taxta
va
detallarni
ishlash,
detallardan
duradgorlik
buyumlari
yig‘ish
va
tayyor
mahsulotni
pardozlash
mumkin.
Dastgohda
bir
vaqtning
o‘zida
duradgor
va
yordamchi
ishchi
ishlashi
mumkin.
Dastgohning
uzunligi
2,2
m,
kengligi
va
balandligi
0,8
m
dir.
Dastgoh
karkas
tayanch
taroqlar
uchun
mo‘ljallangan
teshikli
dastgoh
taxtasi,
toresli
qisish
vintlari,
burchakdagi
qisish
vinti,
tayanch
taxtali
surilma
tayanchdan
iborat.
Qo‘zg‘aluvchi
tayanch-
da
o‘yiqlar,
tirgak,
ilgak,
yo‘naltiruvchi
reykalar
va
tayanch
skoba
bor.
71
Yog‘och
shchit,
deraza
tavaqalari,
eshik,
fortochka
va
boshqa
detallar
ikkala
taroq
orasiga
taxlanadi
va
toresdagi
ikkita
qisish
vinti
bilan
qisiladi.
Metall
vintlarning
qalpoqlari
dastgoh
qalpog‘iga
botib
turadi
va
ishga
xalal
bermaydi.
Vintlarga
prujinali
taroqlar
o‘rnatiladi.
Shuning
uchun
taroqlar
tegishli
balandlikda
ushlab
turi-
ladi.
Buyumlarning
qirrasini
ishlaganda,
yog‘och
va
taxtani
uzuna-
siga
tilganda
va
boshqa
shu
kabi
ishlarni
bajarganda,
detallar
bur-
chakdagi
qisish
vinti
bilan
qisib
qo‘yiladi.
Ishlanayotgan
detalning
ikkinchi
uchini
ushlab
turish
uchun
surilma
tayanchdan
foydalani-
ladi.
U
yo‘naltiruvchi
reykaga
tayanch
skoba
yordamida
mahkamlab
qo‘yilgan.
Dastgohda
ikkita
javon
va
yashikli
shkaf
bor.
Unga
duradgor-
lik
asboblri
to‘plami
qo‘yiladi.
Shkaf
eshikchasining
ichki
tomoniga
mayda,
tez-tez
ishlatib
turiladigan
asboblar
osib
qo‘yiladi.
Dastgohni
shikastlantirmaslik
uchun
ishlanayotgan
detal
ostiga
taxtacha
qo‘yish
lozim.
Dastgohga
issiq
narsalarni
qo‘yish
va
uni
suv
bilan
ho‘llash
mumkin
emas.
Yelimlanayotgan
detal
tagiga
taxta
yoki
faner
bo‘lakchasi
qo‘yish
zarur.
Dastgohga
tomgan
yelimni
darhol
artib
tashlash
va
dastgoh
taxtasini
har
oyda
alif
moyi
bilan
moylab
turish
lozim.
Dastgoh
taxtasi
silliq
va
tekis
bo‘lishi,
quti
qisqichlari
qiy-
shaymasdan
siljishi
va
ravon
hamda
mahkam
qisib
turishi
kerak.
Barcha
bolt
va
ponalar
qimirlamaydigan
qilib
mahkamlangan
va
uyalarga
jiрs
o‘rnatilgan
bo‘lishi
kerak.
Ular
bir
xil,
ya’ni
ponani
istagan
uyaga
o‘rnatib
mahkamlashga
imkon
beradigan
bo‘lishi
zarur.
Dastgoh
ishlanadigan
materiallarni
stolga
yuqori
tomondan,
yoni
dan
va
tikka
holatda
mahkam
qisib
turishni
ta’minlash
kerak.
Qisish
vintlarini
toza
saqlash
va
vaqt-vaqti
bilan
moylab
turish
lozim.
Yog‘och
vintlarga
issiq
alif
moyi
shimdirib
turish,
yengil
burilishi
uchun
ularni
vaqt-vaqti
bilan
mol
yog‘i,
parafin
sovun
yoki
talk
va
grafi
kukuni
bilan
artib
turish
tavsiya
qilinadi.
Buning
uchun
eritilgan,
tuzlanmagan
mol
yog‘i
va
grafi
kukuni
ayniqsa
qulaydir.
72
Dastgohdan
foydalanilmagan
vaqtda
tob
tashlab
qolmasligi
uchun
qisqichlar
tortib,
qisib
qo‘yilishi
kerak.
Yangi
dastgoh
esa
qismlari
tob
tashlamasligi
uchun
alif
bilan
moylab
qo‘yiladi.
Jihoz
va
moslamalarga
muntazam
qarab
turish,
asboblarni
ehti-
yot
qilib
saqlash
va
ulardan
to‘g‘ri
foydalanish
buyumlarning
sifatini
yaxshilashga
hamda
mehnat
unumdorligini
oshirishga
imkon
beradi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
