S. A. Abdurahmonov, sh. A. Hakimov

Parket randalaydigan O-1 mashina.
a 
–
ish
usuli;
b 
–
tuzilish
sxemasi;
1 
–
pichoqli
baraban;
2 
–
mashina
korpusi;
3 
–
pichoq;
4 – 
dasta;
5 
–
oldingi
rolik;
6 
–
podshiрnik
flanesi
7 
–
siqish
mexanizmining
barmog‘i;
8 
–
prujina;
9 
–
ketingi
rolik.
a)
1
2 3 4
9
8
7
6
5
b)

---

63
Parket
elektr
randa
bilan
randalanganda
polning
devorlar
bilan
tutashgan
joylarida
7–10
sm
li
yo‘lak(polosa)
randalanmay
qo-
ladi.
Ularni
qo‘lda
randalashga
to‘g‘ri
keladi.
Bu
ishni
ham
me-
xanizatsiyalash
uchun
И-24
elektr
randa
takomillashtirilgan.
Uning
keskichlari
uzaytirilgan,
sirpanuvchi
yuzasi
kengaytirilgan
va
shakl-
li
yon
qopqoqlaridan
biri
elektr
randa
keskichlarini
iloji
boricha
devorga
yaqinlashtirish
uchun
te-
kis
qopqoq
bilan
almashtirilgan.
Bunday
randa
bilan
ishlaganda,
bor-yo‘g‘i
eni
2–2,5
sm
li
yo‘lak
randalanmay
qoladi,
u
esa
plintus
bilan
qoplanib
ketadi.
Polni
qariyib
devorgacha
ran-
dalay
oladigan
«Малютка»
(36-
rasm)
mashina
loyihasi
yaratil-
gan.
35-rasm.
Parketni siklyovka qiladigan mashina.
1 – 
aravacha;
2
–
elektr
dvigatel;
3 
–
reduktor;
4 – 
pichoqli
disk;
5 
–
aravachani
siljitish
uchun
band;
 6 
–
diskni
ko‘tarish
va
tushirish
uchun
dasta;
7 
–
sharnirli
richaglar.
6
5
2
3
1
4
800
36-rasm.
Parket randalaydigan 
«Малютка
» mashinasi.

---

64
Undan
O-1
mashinani
ishlatib
bo‘lmaydigan
joylarda
foydalani-
ladi.
Yotqizilgan
parketni
randalash
bilan
bir
vaqtda
polga
shamol-
latish
panjarasi
o‘rnatiladi.
Тeshik
ochish
uchun
elektr
parmalash
stanogi
qo‘llaniladi.
Odatda
doira
shaklidagi
shamollatish
panjaralari
o‘rnatiladi.
So‘nggi
paytlarda
shamollatish
panjaralari
plintuslarga
o‘rnatilmoqda.
Iloji
boricha
toza
ishlov
berish
uchun
parket
pol
yuzasi
silliqlaydigan
0-8A
mashinada
(37-rasm)
silliqlanadi.
Yuza
sirtida
silliqlash
jilviri
(
8
)
qoplangan
ichi
kovak
baraban
(
9
)
ni
aylantirib
silliqlanadi.
Jilvirlar
baraban
ichiga
joylashtirilgan
ikkita
bo‘ylama
g‘altakka
tortib
qo‘yiladi.
Baraban
tishli
uzatma
orqali
elektr
dvigateldan
aylantiriladi.
Silliqlashda
paydo
bo‘lgan
chang
ventilator
vositasida
maxsus
turuba
(
1
)
orqali
chiqarib
tash-
37-rasm.
Parket silliqlaydigan O-8A mashinasi.
a 
–
tuzilish
sxemasi;
1 
–
chang
so‘rgichning
chiqarib
tashlash
trubkasi;
2 
–
ventilator
o‘qi;
3 
–
flanesl
elektr
dvigatel;
4 
–
konussimon
shesternya;
 
5 – 
tishli
sektor
; 6 
–
ventilator;
7 
–
o‘rta
g‘ildirak;
8 
–
silliqlaydigan
jilvir;
9 – 
silliqlaydigan
baraban;
 b 
–
umumiy
ko‘rinishi.
1
3
6 7
2
8 9
b)
a)
4
5

---

65
lanadi.
Mashina
qulay
harakatlana
olishi
uchun
uchta
harakatlanish
roligi
va
dasta
bilan
ta’minlangan.
Parket
pollarni
silliqlash
pardozlash
ishlari
tugaganidan
keyin,
biroq
plintuslarni
mahkamlash
va
moylashdan
oldin
bajariladi.
Sil-
liqlashdan
oldin
polni
obdan
supurish
va
changni
artish
kerak.
Ma-
shinani
ishga
tushirishdan
oldin
silliqlash
barabani
ko‘tarib
qo‘yiladi.
Parketchi
elektr
dvigatelini
ishga
tushirganidan
va
barabanni
ish
ho
latiga
qo‘yganidan
keyin
mashinani
u
devordan
bu
devorga
bir
tekisda
suradi.
Mashinani
burish
oldidan
barabanni
pol
yuzasidan
ko‘tarish
va
mashina
zarur
holatga
qo‘yilganidan
keyin,
uni
qaytadan
ish
holatiga
tushirib
qo‘yish
kerak.
Parket
pol
avval
yirik
qumli
jilvir
bilan,
keyin
esa
mayda
qumli
jilvir
bilan
silliqlanadi.
Odessa
qurilish-pardozlash
mashinalari
zavodi
parket
sil-
liqlaydigan
C-662
mashinasini
ko‘plab
ishlab
chiqaradi,
u
O-8A
mashinasidan
farq
qilib,
ish
unumdorligi
katta
va
vazni
ancha
yengil.
Shu
bilan
birga,
u
ancha
ishonchli
bo‘lib,
foydalanish
uchun
qulay.
Bir
diskli
parket
silliqlaydigan
C-662
mashina
quyma
aluminiy
korpus,
yuritmali
ish
qismi,
harakatlanish
qurilmasi,
ventilator
va
dastadan
iborat.
Mashinaning
ish
qismi
fibr
disk
bo‘lib,
unga
sil-
liqlash
jilviri
mahkamlangan.
Silliqlash
diskining
diametri
225
mm;
u
munutiga
2850
marta
aylanadi.
Disk
bilan
bir
valga
o‘rnatilgan
ventilator
parragi
silliqlash
chi-
qindilarini
so‘rib
olib,
chang
to‘plagichga
yig‘adi.
Mashinaning
ish
unumdorligi
40
–
60
m
2
/soat,
og‘irligi
42
kg
dir.
Parket
silliqlaydigan
C-662
mashina
parket
va
boshqa
yog‘och
pollar
yuzasini
silliqlash
uchun
mo‘ljallangan.
Binoni
foydalanishga
topshirishdan
oldin
parket
pol
ishqalab
ar-
tiladi.
Buning
uchun
parket
silliqlaydigan
O-8A
mashinasidan
foy-
dalansa
bo‘ladi;
bu
mashinani
parket
pollarni
siklyovka
qilish,
toza-
lash
va
artish
uchun
moslasa
bo‘ladi.
Pollarni
siklyovka
qilishda
par-
ket
silliqlaydigan
mashina
barabani
kardolenta
bilan
ta’minlanadi.
400
m
2
polni
ishlash
uchun
1
m
2
kardolenta
sarflanadi
Pollarni
sik-
lyovka
qilishda
chiqadigan
changni
ventilator
so‘rib,
axlat
to‘plagich
(zich
to‘qilgan
mato
qop)
ga
uzatadi.

---

66
Parketni
ishqalab
artish
uchun,
shuningdek,
И-27
va
29-A
elektr
parmalagichlarni
(38-rasm)
ham
qo‘llasa
bo‘ladi.
Bu
maqsadda
elektr
pol
artuvchi
deb
ataladigan
maxsus
mashi-
nalardan
foydalangan
ma’qul.
Mutaxassislar
parketni
ishqalab
artuvchi
ajoyib
mashina
yarat-
dilar.
Mashina
ilgarilama-qaytma
harakat
qiluvchi
to‘rtta
qil
cho‘tka
bilan
jihozlangan.
Cho‘tkalar
quvvati
0,5
kW
li
elektr
dvigatel-
dan
ekssentrik
va
richaglar
sistemasi
vositasida
ishga
tushiriladi.
Cho‘tkalar
sharnirli
mahkamlangani
uchun
ular
ishqalanadigan
pol
yuzasiga
zich
yopishib
turadi.
Parket
pollar
mum
yoki
boshqa
materiallardan
tayyorlanadigan
mastika
bilan
ishqalanadi.
Ishqalangan
polda
hech
qanday
dog‘
qolmasligi,
choklarida
mum
bo‘lmasligi
kerak.
Yaltirash
uchun
pol
movut
yoki
baxmal
bilan
artiladi.
38-rasm.
Parketni ishqalab artish uchun mashinalar.
a 
–
29-A
parmalagichli
mashina;
b 
–
P.K.
Тochilkin
ixtiro
qilgan
parketni
ishqalab
artuvchi
mashina.
a)
b)

---

67
2.5.4. Parket pollarni ta’mirlash
Parket
polni
ta’mirlaganda
u
yo
qaytadan
qoplanadi,
yo
bo‘lmasa,
ba’zi
joylardagi
yaroqsiz
taxtacha
yangilari
bilan
almashtiriladi.
Qayta
qoplashda
eski
pol
ko‘chirib
olinib,
yangi
parket
yot-
qiziladi.
Polni
ko‘chirib
olishda
yaroqli
parketlar
ishdan
chiqmasligi
kerak.
Pol
quyidagicha
ko‘chirib
olinadi.
Тaxtacha
orasidagi
chokka
iskanani
qo‘yib
turib,
avval
taxtachaning
mixlanmagan
cheti,
undan
keyin
esa
butun
taxtacha
ko‘chiriladi.
Yaroqli
taxtachaga
zarar
yet-
masligi
uchun
u
ehtiyotlik
bilan
olinadi.
Ko‘chirib
olingan
taxtacha-
lar
tozalanadi,
ulardaga
mixlar
sug‘urib
olinib,
taxtachalar
navlarga
ajratiladi.
Yaroqli
taxtachaning
qirra
va
toreslari
randalanishi
kerak.
Тa’mirlashda
parket
yotqizish
yangi
parket
yotqizish
kabi
bajariladi.
Polning
ayrim
joylari
ta’mir
qilinganda
iskana
bilan
avval
yaroq-
siz
taxtachalar
ko‘chirib
tashlanadi.
So‘ngra
yangilarini
tayyorlab,
oddiy
usulda
teriladi.
Mixlar
taxtacha
to‘shalgunga
qadar
shpuntga
emas,
balki
ost
tomondan
1
sm
chuqurlikda
qoqilib,
qalpog‘i
ombur
bilan
qirqib
tashlanadi.
Shundan
so‘ng
taxtacha
joyiga
o‘rnatiladi.
Mix
asosga
kirib
taxtachani
tutib
qoladi.
Тa’mirdan
chiqqan
joylar
elektr
randa
va
siklya
bilan
randalanadi
so‘ngra
siklyovka
qilinadi.
Shit
parketni
ta’mir
qilish:
qayta
pol
yotqizish,
dilalarni
ta’mir
qilish,
shitlarni
bog‘lash
va
shit
qoplamalarini
o‘z
joyida
ta’mir
qilish
kabi
ishlardan
iborat.
Polni
qayta
yotqizish
va
dilalarni
ta’mir
qilish-
da
pol
shitlarni
olib
turib
ko‘chiriladi.
Shitli
parketni
ko‘chirish
shit-
larning
tutashish
joylaridagi
shakllarni
iskana
yordamida
ko‘chirib
olishdan
boshlanadi.
Shundan
so‘ng
iskana
bilan
shitlar
ko‘chirilib,
mixlari
sug‘uriladi
va
yana
o‘z
joyiga
qoqiladigan
shitlarga
belgi
qo‘yib
chiqiladi.
Qayta
pol
yotqizishda
ko‘pincha
vassani
ham
o‘zgartirishga
to‘g‘ri
keladi.
Buning
uchun
ko‘ndalang
to‘sinlarning
yaroqsiz
qismlari
dastarra
bilan
qirqib
tashlanib
o‘rniga
yangi
qismlar
qo‘yiladi
va
is-
kana
bilan
uyalar
o‘yilib,
yaroqsiz
rigellar
almashtiriladi.
Butun
vas-
saning
past
balandligi
vaterpas
bilan
tekshirilib,
ta’mir
qilingan
yoki
yangi
shitlar
teriladi.

---

68
Shitlarning
bog‘lovchilarini
ta’mir
qilish
yaroqsiz
qismlarni
bo‘yiga
va
eniga
arralab
tashlash
hamda
yangi
qismlarni
tayyor-
lashdan
iborat.
Shundan
so‘ng
zagotovkalarning
bo‘yi
va
eni
kerakli
o‘lchamda
arralanib,
randalanadi
va
fugankalanadi.
Dilalarni
ta’mir
qilishda
bog‘lovchilardagi
chiqiq
almashtiriladi-
gan
dilaning
ikki
tomonidan
kesib
tashlanib,
ajratib
olinadi
va
yangi-
si
qo‘yiladi.
Yangi
dilani
bog‘lovchilar
bilan
bir
tekislikda
yotadigan
qilib
teriladi
va
mixlanadi.
Yopmalarni
ta’mir
qilganda
yaroqsiz
detallar
ko‘chirib
olina-
di,
asos
yelimdan
tozalanadi
va
zarur
bo‘lib
qolsa,
qayta
yelimlab
yopishtiriladi.
Detallarni
randalab
joyiga
moslanadi,
shundan
keyin
ular
yopishtirilib,
ustiga
planka
yotqizib,
ustidan
yuk
bostirib
qo‘yiladi.
Yelim
3–4
soat
qotirilgandan
keyin
plankalar
olinadi
va
ta’mir
qilin-
gan
joylar
elektr
randa,
siklya,
jilvir
qog‘oz
bilan
tozalanadi.
Badiiy
bezatilgan
parketni
ta’mir
qilishda
faqat
parket
suratigina
emas,
balki
yog‘och
jinslari
tusi
ham
yaqqol
ko‘zga
tashlanib
tursin
uchun
shakllarning
rangi
va
yog‘och
qatlamiga
qarab
tanlashga
alo-
hida
ahamiyat
berish
lozim.