Ruza. Xromatografik sorbentlar, ularning xarakteristikasi. Sorbsiya prosessining nazariy asoslari

AlCl3 + 3NaOH  Al (OH)3 + 3NaCl

2Al(OH)  Al2O3 + 3H2O

Oxirgi jarayonni yuqori haroratda olib boriladi (alyuminiy gidroksidi qizdiriladi). Bunda qorsimon oppoq, kukun shaklida alyuminiy oksid hosil bo‘ladi. Uni Cl ionidan suv bilan yuvib tozalanadi, quritilib yana qizdiriladi. Bu sorbent suyuqlik xromatografiyasida, ayniqsa rangli moddalar bilan ishlayotganda qo‘llaniladi. Alyuminiy oksidi silikagelga o‘xshagan muntazam g‘avakchalarga ega emas, chunki u cho‘ktirish yo‘li bilan olinadi. Silikagel kabi u ham gidrofildir.

Seolitlar – umumiy formulasi:

Mex Ey O2

bo‘lgan alyumosilikatlar bularda: Me, Sa, Na ba’zan Ve,Sr, K

E, Si yoki Al bo‘ladi.

Tabiiy neorganik siolitlarni kamchiligi:

1. Kichik hajmli

2. Kam kimyoviy turg‘un

3. Mexanik chidamligi kuchsiz.

(SaNa2) [Si2AlO]2 . 6H2O

Tabiiy siolitlarga shabazit – stilbit (NaCa) [Si2Al2O16] . 6H2O

Sintetik neorganik siolitlar: Al2O3 .nSiO2 mNaO . pH2O ularni hajmi kichik, shuning uchun kam foydalaniladi.

Bu birikmalarda g‘avakli kristallik tuzilishning o‘ziga xos xususiyatlari bor. Jumladan ular sorbsiya jarayonida o‘ziga muvofiq ravishda tanlab ajratish qobilyatiga ega, shu sababli siolitni olish usulini o‘zgartirib sorbsiyani boshqarish mumkin. Xususan kristallar g‘avakchalarini katta – kichikligi alyumosilikatdan natriy ioni qaysidir boshqa metall ionlari bilan almashtirilgani bilan bog‘liq. Shu xususiyatlari sababli keyingi vaqtda siolitlar keng qo‘llanilmoqda.

Texnikada seolitlar – asosan gazni quritishda qo‘llaniladi. Seolit olish uchun natriy gidroksidi, silikat va natriy alyuminat aralashtirilib, gel tayyorlanadi. 1000S – da gel kristallanadi. Olingan kristallik kukunini filrda suv bilan yuviladi. Biriktiruvchi modda bilan aralashtirib – loysimon maxsulotga granula shakli beriladi, 6000S da qizdirilgach, sorbent tayyor bo‘ladi.

Xemosorbentlar – toza va aralashtirilgan holda, (massiv xemosorbentlar), shuningdek g‘ovakli asosga qoplangan holda qo‘llaniladi. Birinchi turga natron oxak – Sa va Na – gidrooksidlar aralashmasi, (nordon xususiyatga ega uglerod ikki oksid va vodorod xlorid kabi) gazlarni shimuvchi sorbent sifatida qo‘llaniladi. Moddalarni shimilishi zarralarning yuzasidan boshlanib, so‘ng ichkarisiga o‘tadi. Bunda reaksiya sekinlashadi, chunki shimilayotgan modda hosil bo‘lgan qavatdan o‘tishi kerak. Reaksiya shunchalik sekinlashishi mumkinki, xattoki sorbent eskirgan deb hisoblanish mumkin bo‘ladi. Bunday sorbentlarni olish texnologiyasi oddiy: g‘ovakli asosni reagentlar eritmasi bilan bo‘ktiriladi yoki sepiladi, so‘ng erituvchi porlatiladi.