Ruza. Xromatografik sorbentlar, ularning xarakteristikasi. Sorbsiya prosessining nazariy asoslari

R – H + NaOH --> R – Na + H2O

Sun’iy ionalmashuvchi materiallar, ionitli smolalar, polimerizatsiya yoki monamerlar kondensiyasi yordamida olinadi.

Tayyor polimerga ionalmashish xususiyatlarni kimyoviy ishlov berib sitez jarayoni bilan hosil qilinadi.

Bunday ionalmashuvchi smolaning bo‘lagi yaqqol ifodalanuvchi nordon yoki ishqoriy xususiyatga ega, makromolekuladan tuzilgan murakkab agregatdir. Ba’zi bir hollarda (kationit) smolaning har bir molekulasini juda katta, qo‘zg‘almas, erimas almashinuv reaksiyaga kirishish xususiyatga ega, vodorod ionlari (N) bilan bog‘langan anion sifatida ko‘rish mumkin.

Bunday molekulaning agregati kationit – smolaning (K) zarrasini tashkil qiladi. Vodorod ioni nafaqat zarraning yuzasida bo‘ladi, balki uning tuzilishi hajmiga ham kiradi. Ionalmashuvchi smolaning zarrasi suvda shishadi, boshqacha qilib aytganda suv zarraning tuzilishiga kiradi, bu bilan ionalmashuvchi turkumlarda vodorod atomini butun hajmda ionlaydi va ular o‘rniga zarralar ichiga kiruvchi metall ionlari o‘rnashadi. SHuni bilish zururki, ionalmshuvchi smola zarrasi ko‘mir yoki silikagel kabi qattiq g‘avakchalarga ega emas. Suv bilan metall ionlari smola zarrasiga polimer molekulasini surib, (jelatina kabi) kirib oladi. Suv qattiq suyuqlikda erigani kabi ionalmashuvchi smolada eriydi. Tarkibida gidroksil bo‘lgan smolalar haqida ham xuddi shunday fikrn6i aytish mumkin. Bu tuzilishda katta qo‘zg‘almas smolaning molekula kationi bo‘lgan va u bilan bog‘langan almashinish xususiyatiga ega ON guruhlarini saqlagan malekulalar – anilnitlardir (A).

KU – 1 kationiti. Xom ashyo sifatida sintez uchun sulfo – fenol va formaldegd ishlatiladi.

Bu jarayonda ko‘p sulfofenol va formaldegid molekulalari qatnashishi mumkin. Sulfoguruxdagi vodorod ioni qo‘zg‘aluvchandir. Hosil bo‘lgan smola-kationalmashuvchidir.Sopolimer suv bilan birikib KU-2 kationiti hosil bo‘ladi.

Kationt KU-2. Bu kationit sopolimerizatsiya usuli bilan olinadi. Xom ashyo sifatida stirol va divinilbenzol ishlatiladi.

Stirol molekulasi divinilbenzolning har bir sonli molekulasi bilan birikishi mumkin. YAIonitning xususiyatlari birikkan mulekulalar soniga bog‘liqdir. Qancha ko‘p molekula birikkan bo‘lsa, smola shunchalik muskahkam hisoblanadi.

Sulfoguruxi bo‘lgan kationitlar sulfokislotali kationitlar deyiladi. Karboksil va gidroksil gruppali kationitlar bor. Xozirgi paytda turli xil kationitlar ishlab chiqariladi.

Kationitlar Aktiv gruppalari

KU-1, KU-2, SDV-3 -SO3H

RF, KF-1, KF-4 -PO3H2

AR -AsO3H2

KU-6, KVU-1 -SO3H - COOH

KFU -COOH, -OH

Sun’iy usullarda olingan qattiq, yaltiroq, och rangga ega bo‘lgan zarralar anionalmaquvchi smolalar, polimerlarni aminlashtirish yo‘li bilan olinadi.

AV-17 anionitni tayyorlashda stirol va divinilbenzolning xlormetilli sopolimeri ishlatiladi. Bu polimerni aminlashtirib anionit olinadi.

Anionit kislotalar bilan ham reaksiyaga kirishishi mumkin.