|
Qara taban, qara puqara.
Babam ģaybar kisi bolģan,
Qókiregi aq, qalpaģi qara,
Jaw menen kóp isi bolģana`.
Qaraqalpaq shayiri Ibrayim Yusupov qa`lemine tiyisli bul qatarlar biziń milletimizdiń ótmishin, ata-babalarimizdiń kimler bolģaninan, ha`tteki olardiń keń peyilli minez-qulqinan derek beredi. Milliy ruwxiyliqta a`dep-ikramliliq printsipler menen birge insan ómirinde moralliq normalar esaplanģan hadalliq, irasgóylik te ùlken a`hmiyetke iye Olar hùjdan tùsinigi menen baylanisli bolip, insanniń mùna`sibetleriniń pa`k boliwin talap etetuģin normalar. Filosof ha`m danishpan, qaraqalpaq klassik shayiri A`jiniyazdiń minaday qosiq qatarlari bar'
Ótirikti iras etip aytpaģan,
Tuwri joldan bas kesse de qaytpaģan,
Na`ma`hra`mdi hasla joldas tutpaģan,
Ati qaraqalpaq ellerim bardia`.
Bunda hadalliq ha`m irasgóylik siyaqli a`dep-ikramliq normalarģa say turmis keshiretuģin, za`berdes sahrayi xaliqtiń sipati berilgen, oqip otirip, usinday ma`rt xaliqtiń a`wla`di ekenligin maqtanish etedi ha`r bir kisi. Lekin bes barmaqtiń birdey emesligindey, xalqimiz azi- kem qiyinshiliqlarģa dus bolip atirģan mina da`wirde insaniy paziyletlerden jurday bolip ayrilip qalģan kimseler de aramizda tabilip kaladi, olar jalģan sóylep, na`pa`k isleri menen xalikti aldap-arbap, haram pul tawip, ózleriniń na`psin tiya almay, ma`mleket mùlkine qol salip, puxaralardin mańlay teri menen tapkan pullarin jep, olar hadalliq ha`m irasgóylik ùstinen kùledi. Usinday xa`diyselerdin birin shayir Abdulla A`ripov bilay sùwretleydi'
Saqawat tamanģa geyde jùz burdim,
Geyde hayran qaldim, lal bolip turdim,
Nardiń iyt aldinda shókkenin kórdim,
Ha`rgiz iltimasqa kùniń qalmasinģ.
Ne degen hadaliy sózlerÁDa`wirimizdiń talantli qa`lem iyesiniń bul ideyalarina
qosilmaytuģin adam shende-shen bolsa kerek.
Milliy ruwxiyat da`slep milliy sanada rawajlaniwi menen xarakterlenedi. Milliy sananiń
rawajlaniwi-milliy ózlikti ańlawģa jeteleydi. Milliy ruwxiyattiń tiykarģi belgisi ha`m ózegi-milliy a`dep sanaladi.
Usilar menen bir qatarda biziń milliy ma`na`wiyatimizda ózbekshilik, qaraqalpaqshiliq,
miymandosliq siyaqli tùsinikler de bar. Olar milletimizdiń eń jaqsi paziyletleriniń birinen esaplanadi. :yine miyman kelse ne barin dasturxanģa qoyip kùtetuģin, soyisliqqa mal taba almasa astindaģi minip jùrgen jalģiz atin soyip beretuģin xaliq-bul qaraqalpaqlar. Qaraqalpaqshiliq degen-a`m olardiń usinday keń peyilliginen, aq kókirekliginen, qoliniń jaziqliģinan, saqiyliģinan kelip shiqqan a`dep-ikramliliq paziylet. «Miyman kelse esikten, irisqi keler tesikten» dep naqil aytadi bul adam jatirqamaytuģin, jaydari minezli xaliq. Orisiyatta jùrip nanbaydiń «nan je» dep irkkenin kórgenińiz bar maÁAl bizde she,
Ibrayim shayir aytqanday'
Tandir japqan jeńgeylerdan bar mira`t,
Ruxsat jok awiz tiymey ótiwge q...
Bul «ùyine bes kùn miyman kelmese, bayģus anasiniń shayi qonbaytuģin» qaraqalpaqlardiń
qanina ana sùti menen sińgen ùrp-a`det da`stùri. Sonliqtan da olar «bùgin biziń ùyge miyman keledi, miyman menen birge iyman keledi» dep ùlkeninen jasina shekem qosiq aytadi.
Milliy ruwxiyatta-milliy tuyģi ùlken orin iyeleydi. Eger biz basqa jurtqa saparģa shiģar bolsaq, ol jerde milliy nama yaki qosiqlardi esitip qalsaq, tula-bedenimizdi a`jayip bir sezim iyelep aladi, onnan ruwxiy aziq alamiz, la`zzetlenemiz. Milliy ruwxiyatta-milliy sezim a`hmiyetli orin iyeleydi. Ata-anani, jasi ùlkenlerdi ha`m kishilerdi, dosti hùrmetlew milliy ruwxiyatimizģa kiredi. Qaraqalpaq a`debiyatindaģi tereń oyshil, haqiyqatshil, filosof shayirlardiń biri- Ma`ten Seytniyazov bir qosiģinda bilay deydi'
Geybir dostim
Maģan onsha qizba- deydi,
Biyma`lellik minezińdi
BuzbaS-deydi.
Da`r`ya muzlap qalmas pa eken-
Qizbasam men
Seń tiģilip qalmas pa eken
Buzbasam men...
Mine ómirge kóz qaras. Pùtkil dùńya ha`m jaratilistiń bir pùtinligi, olardiń bir-biri menen
baylanisli ekenligi, adamlar minez qulqi ha`m Ana ta`biyattiń zańliqlariniń da óz-ara uqsasliqlari tuwrali aytilip tur bunda. Buni kórip Ózbekstan Respublikasi Prezidenti Islam Abduganievich Karimovtiń «Elim dep, jurtim dep jasaw kerek» degen sózleri da`rhal yadińa tùsedi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
