Rukn: Mobil aloqa

5.4. Elektr tarmoqlari asosida keng polosali kirish tizimlari.

PLC texnologiyasi

 

Zamonaviy shaharlarning mavjud infrastrukturasidan foydalanuvchi NGN kirish tizimlarini tashkil etishning yana bir usuli – bu ma’lumotlarni uzatish keng polosali tizimlarini elektr tarmoq asosida qurishdir. Ushbu texnologiya Power Line Communication (PLC) yoki oddiy PowerLine deb nomlanadi.

Ushbu texnologiya katta qiziqish uyg‘otadi, chunki elektr tarmoqlari barcha zamonaviy shaharlarda mavjud. Zamonaviy inson hayotini elektr tokisiz tasavvur qilib bo‘lmaydi, shuning uchun elektr kabel tizimi barcha uy-joylarda mavjud. PLC texnologiyasi bu holatda NGN kirish tizimini potensial ravishda odamlar yashaydigan barcha joylarga kirib borish imkonini beradi.

Shu bilan birga elektr kabellari orqali ma’lumotlarni uzatish boshida ekzotik usul sifatida qabul qilindi – muvofiq texnik echimlarni rivojlantirish yo‘lida haddan tashqari ko‘p texnik muammolar. PLC texnologiyasi etarli darajada murakkab, uning taqdiri o‘zgaruvchandir. Uni bir necha marta uy axborot tarmoqlarini rivojlantirishda markaziy o‘ringa qo‘yishdi. Keyin u esdan chiqarildi. PLC ning rivojlanishi – bu tadqiqot g‘alabalari va strategik bozor mag‘lubiyatlarining ketma-ketligidir.

PLC texnologiyasi kirish tizimlari bozoriga faqat 21-asr boshlarida yuqori samaradorlikka ega bo‘lgan raqamli signal protsessorlarining paydo bo‘lishi va OFDM-modulyasiya (Orthogonal Frequency Division Multiplexing) kabi modulyasiya usullaridan foydalanish bilan paydo bo‘ldi va NGN birinchi o‘n yillikda rivojlanishi bilan ushbu texnologiya keng polosali kirish tarmoqlarining juda istiqbolli rivojlanish yo‘li sifatida ko‘rilmoqda.

Bir necha yil odin kompyuter sanoati liderlari HomePlug Alliance deb nomlangan hamkorlik tashkilotiga asos soldilar. A’zo kompaniyalar birgalikda ilmiy-tadqiqot va amaliy-sinov ishlarini o‘tkazish, shuningdek, elektr tarmog‘i tizimlari orqali ma’lumotlarni uzatishning yagona standartlarini qabul qilish bilan shug‘ullanadilar. Intellon firmasining PowerPacket texnologiyasi PowerLine ning prototipi bo‘lib, u HomePlug 1.0 yagona standartining asosiga qo‘yilgan. Unda ma’lumotlar uzatish tezligi 14 Mbit/s gacha belgilangan bo‘lib, PLC asosidagi tizimlarni TriplePlay konsepsiyasining dominantligida ham butunlay raqobatbardosh qiladi. 2003-yildan PLC texnologiyasining rivojlanishi NGN keng polosali kirish tarmoqlarini yaratish yo‘nalishida bordi. YAngi texnologiya BPL (Broadband over Power Line) nomini olib, Amerika va Evropa bozorlarida birinchi sinovlardan o‘tdi. BPL foydalanuvchilari ma’lumotlarni uzatishning yuqori tezligini ta’kidladilar – 3 Mbit/s dan ortiq, bunda oylik abonent to‘lovi mavjud keng polosali echimlarga nisbatan kam bo‘ldi. Kun tartibida elektr ta’minotini etkazib beruvchilar va kommunikatsion kompaniyalar o‘rtasidagi munosabatlarni tartibga solish masalalari ochiq qoldi. IEEE da BPL uchun standart ishlab chiqilmoqda – IEEE 1675, uning 2008-yilda qabul qilinishi kutilmoqda.

PLC tizimlarining ishlash prinsipi asosida ADSL va  CATV texnologiyalari orqali tanish bo‘lgan signallarni chastota bo‘yicha ajratish va shohlantirgichlardan foydalanish yotadi. Yuqori tezlikdagi ma’lumotlar oqimi bir necha past tezlikdagi oqimlarga ajratiladi va ulardan har biri alohida chastota bilan uzatiladi, so‘ngra barcha oqimlar bitta signalga birlashtiriladi. 4...21 MGs diapazonda 84 ta tashuvchi chastotalardan foydalanish simlar orqali oddiy elektr energiyasini uzatishga ta’sir ko‘rsatmaydi, chunki elektr tokining 50 Gs chastotasi va ma’lumotlarni uzatish chastotasi o‘rtasida katta farq bor. SHu tarzda, oddiy elektr tarmog‘i bir vaqtda elektr ta’minotini ham, ma’lumotlarni ham bitta zanjir (liniya) orqali uzata oladi. Kam quvvatli abonent elektr tok tarmoqlari yoki o‘rta quvvatli taqsimlagich tarmoqlar bilan ishlaydigan PLC qurilmalari mavjud. SHoxlantirgichlar va birinchi turdagi qurilmalar abonentlar xonadonlarida, ikkinchi tur qurilmalari esa – taqsimlagich tarmoqlarning tugunlari (transformator butkalari, elektr uzatish stolbalari va h.k.) da o‘rnatilib, u erda ma’lumotlarni uzatish signali regeneratsiya qilinadi.

PLC texnologiyasi bilan bog‘liq bo‘lgan eng murakkab texnik echimlar – elektromagnit moslashuv, elektr xavfsizligi va yuqori chastotali signallarning elektr tarmoqlarida yuqori darajali so‘nishi bo‘ldi. Zamonaviy PLC texnologiyasi (va asosan BPL) yuqorida keltirilgan muammolarni har qilish imkonini beradi, shuning uchun eng yaqin vaqt ichida PLC texnologiyasining keng tarqalishini kutish mumkin va hozir hech kim ushbu texnologiyaga ekzotika sifatida qaramaydi.

PLC texnologiyasining so‘zsiz afzalligi potensial foydalanuvchilarni 100% qaram olishidir. Hech qanday boshqa texnologiya bunday afzallikka ega emas. Ammo shu bilan birga PLC texnologiyasi yangi bo‘lganligi sababli kamchiliklarga ega, xususan, PLC texnologiyasining amaliy realizatsiyasi 3...4 Mbit/s tezlikni namoyon qildi, bu esa zamonaviy NGN kirish tarmoqlari uchun etarli emas. Bundan tashqari, PLC ning asosiy kamchiligi bunday tizimlar uchun arzon abonent qurilmalarining mavjud emasligidir.

Elektr liniyalari orqali ma’lumotlar uzatish tizimlarining realizatsiya qilish qo‘shimcha qiyinchiliklar bilan bog‘liq. Avvalo, texnik xarakteristikalari bo‘yicha elektr tarmoqlar g‘arb davlatlari tarmoqlaridan farqlanadi, bundan tashqari, elektr liniyasi orqali ma’lumotlarni uzatishning asosiy parametrlarini aniqlovchi standartlar mavjud emas.