Ўрта Осиё хонликларида ирригациянинг ҳолати

Tadqiqotning manbaviy asoslari. 
Tadqiqot ishiga oid manbalarni shartli ravishda ikki 
guruhga ajratish mumkin. 1) XVI – XIX asrlarda mahalliy muarrixlar tomonidan yozilgan tarixiy 
asarlar; 2) Rossiyalik elchi, sayyoh, savdogarlar, olimlar boshqa shaxslarning xotiralari, rasmiy 
xabarlari va tarixiy asarlari.
Birinchi guruh manbalari
ni XVI – XIX asrlarda mahalliy tarixchilar tomonidan 
yozilgan asarlar tashkil etadi.
 
Ularda asosiy e'tibor O‘rta Osiyoda kechgan siyosiy voqyealarga 
qaratilib, ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlar, xususan, xonliklarning xo‘jalik masalalarini yoritishga 
xizmat qiluvchi ma'lumotlar ozchilikni tashkil etadi. Xususan, Zayniddin Vosifiyning “Badoi ul 
vaqoe”, Hofiz Tanish Buxoriyning “Abdullanoma”, Muhammad Yusuf Munshining “Tarixi 
Muqimxoniy”, Muhammad Amin Buxoriyning “Ubaydullanoma”, Abduraxmon Tole'ning 
“Tarixi Abulfayzxoniy”, Muhammad Hakimxon To‘ra qalamiga mansub “Muntaxab ut-tavorix” 
va Muhammad Aziz Marg‘iloniyning “Tarixi Aziziy” asarlarida O‘rta Osiyo xonliklaridagi 
ayrim sug‘orish inshootlari, davlat boshqaruvi haqida ayrim ma'lumotlar mavjud, xolos
23
. 
Ammo, Xiva xonligining sug‘orish ishlari bilan bog‘liq Shermuhammad Munisning “Arnalar” 
g‘azali xonliklar davri sug‘orish ishlari bo‘yicha eng nodir manba sanaladi
24
.
Ikkinchi guruh
ga
 
O‘rta Osiyoga savdo-tijorat ishi, rus hukumatining alohida topshirig‘i 
asosida kelgan elchilar, rasmiy shaxslar, shuningdek, savdogarlar, sayyohlar, olimlarning O‘rta 
Osiyo haqidagi esdaliklari, rasmiy xabarlari, ilmiy asarlari kiradi. Rossiya davlatining O‘rta 
Osiyo bilan savdo aloqalarini o‘rnatishga va rivojlantirishga bo‘lgan harakatlari natijasida 
Rossiya imperiyasi vakillari o‘lkaning tabiiy mitaqalari, suv manbalari, sug‘orish inshootlari, 
ularning ishlash prinsiplari haqida ham muhim ma'lumotlarni qayd etgan
25
.