Rta maxsus ta’lim vazirligi islom karimov nomidagi tos

I = U/R = 5/1000 = 0.005 A
oqganligi sababli oxirgi “5” soni ko`rimaydi.
Keling qarshilikni qiymatini 10 Om qilamiz.
Xar qanday elemintni parametrini o`zgartirish uchun sxemani ishlashini to`xtatib amalga oshirish mumkin.
Sxemani to`xtatish uchun  “Stop” tumasi bosiladi.
Qarshilik ustiga sichqoncha bilan ikki marta bosilib parametrlarni o`zgartirish oynasi ochiladi. Bu oynada “Resistance” maydoniga “10” deb yozamiz va Ok tugmasini bosamiz.
Sxemani yana ishga tushiramiz.

2.11-rasm.
endi Ampermetr qiymati “-0.5” ni ko`rsanmoqda.
I = U/R = 5/10 = 0.5 A
Xammasi to`g`ri.
Keltirilgan misol, bu dasturni imkoniyatlarini o`rganish uchun birinchi qadam bo`lib xisoblanadi. Albatta bu dasturning imkoniyatlari faqatgina keltirilgan misol bilan chegaralanmaydi. Bu dasturda raqamli,mikroprotsessorli tizimlarni yaratish imkoniyatlarini keyingi mavzularda ko`rib chiqamiz.

3-razryadli shifratorni “YOKI-EMAS” elementi yordamida loyihalash.

Biz mashg’ulot darslarida “VA-EMAS” va “YOKI” elementlari orqali 2 va 3-razryadli shifratorlarni loyihalaganmiz. Bugungi kurs loyihamizda 4-razryadli “YOKI-EMAS” elementi orqali berilgan shifratorni loyihalashga harakat qilib ko’ramiz.
Shifratorni loyihalashni bir necha bosqichlarga bo’lib olamiz:
Eng avvalo “YOKI-EMAS” elementining shifratorda 4-razryaddagi haqqoniylik jadvalini tuzib olamiz:
Demak bizga berilgan “YOKI-EMAS” elementining haaqoniylik jadvalida biz kelayotgan 1 signalni 0 ga aylantirishimiz kerak. Shunda chiquvchi signalimiz 1 ga aylanadi.
Loyihamizni 2 qismga bo’lib olamiz:
1-qism: tashqi ko’rinish; 2-qism: ichki sxematik tuzilish.
1-qism. Loyihani boshlash uchun biz Multisim programmasidan foydalanamiz. Ishni Multisim ishchi oynasiga kerakli elementlarni olishdan boshlaymiz. Eng avvalo bizga kalitlar kerak bo’ladi. Loyihamiz 4-razryadli shifrator bo’lganligi uchun bizga 16 ta kalit yetarli bo’ladi.
Quyidagi oynada biz “basic” bo’limidan “switch” tanlab “DIPSW-1” kalitidan 16 ta olamiz va ishchi oynamizga ketma-ketlikda joylashtiramiz.

Keyingi qiladigan ishimiz manba tanlash bo’ladi. “SOURCE” bo’limidan “POWER SOURCES” tanlab “VSS” yoki “VDD” manbani tanlaymiz. Va kalitlarni manbaga ulaymiz.

Y	X1	X2	X3	X4
0	0	0	0	0
1	0	0	0	1
2	0	0	1	0
3	0	0	1	1
4	0	1	0	0
5	0	1	0	1
6	0	1	1	0
7	0	1	1	1
8	1	0	0	0
9	1	0	0	1
10	1	0	1	0
11	1	0	1	1
12	1	1	0	0
13	1	1	0	1
14	1	1	1	0
15	1	1	1	1

2.12-rasm. Haqqoniylik jadvali
Quyidagi oynada biz “basic” bo’limidan “switch” tanlab “DIPSW1” kalitidan 16 ta olamiz va ishchi oynamizga ketma-ketlikda joylashtiramiz.
Keyingi qiladigan ishimiz manba tanlash bo’ladi. “SOURCE” bo’limidan “POWER SOURCES” tanlab “VSS” yoki “VDD” manbani tanlaymiz. Va kalitlarni manbaga ulaymiz.
Keyingi navbat ishlashimiz kerak bo’lgan blok sxemaga yetib keldi. Sichqonchaning o’ng tugmasini bosib, “place schematic” bo’limidan “new subcircuit” ni tanlaymiz va 16 ta kirish, 4 ta chiqish deb belgilaymiz.
Loyihamiz ustki ko’rinishi deyarli tayyor. Faqat endi bizga loyihamiz ishlayotganini tekshirishimiz uchun “PROBE”lar kerak. Buni biz “INDICATOR” bo’limidan topishimiz mumkin. Istalgan rangimizni tanlab 4 ta “PROBE” lampochkalarimizni ishchi oynaga ketma-ketlikda joylashtirib chiqamiz.
Shunda bizda loyihamiz tashqi ko’rinishi quyidagi ko’rinishga keladi.