Rta maxsus ta’lim vazirligi guliston davlat universiteti

10.3. II guruh kationlari aralashmasining sistematik analizi. Ammiakli bufer aralashma ishtirokida guruh reagenti ta'siridan ajratilgan yoki sulfatlar karbonatlarga aylantirilgandan keyin olingan BaCO₃, SrCO₃ va CaCO₃ cho'kmalari 2 N CH₃COOH eritmasi yordamida eritiladi.
1. Ba²⁺ ionini topish va ajratish. Eritmadan 2-3 tomchi olib, unga K₂Cr₂O₇+CH₃COONa ta'sir ettiriladi. Agar sariq cho'kma - BaCrO₄ hosil bo'lsa, eritmada Ba²⁺ bo'ladi. Ba²⁺ ioni Sr²⁺ va Ca²⁺ ionlarini topishga xalaqit qiladi. Shuning uchun agar eritmada Ba²⁺ bo'lsa, uni eritmadan ajratish zarur. Buning uchun ikkinchi guruh kationlari aralashmasi eritmasining bir qismiga (ikkinchi qismi qo'shimcha tekshirish uchun olib qo'yiladi) pH=4-5 bo'lganda K₂Cr₂O₇+CH₃COONa ta'sir ettirib, BaCrO₄ cho'ktiriladi. Cho'kmali aralashma 1-2 daqiqa davomida suv hammomida qizdiriladi. So'ngra cho'kma sentrifuga yordamida to'liq ajratib olinadi. Eritmada Ba²⁺ bo'lmasa, bu bosqich tushirib qoldiriladi.
2. Sr²⁺va Ca²⁺ionlarini cho'ktirish. Ba²⁺ionini cho'ktirish maqsadida eritmaga qo'shilgan ortiqcha K₂Cr₂O₇ rangli bo'lganligidan analizga xalaqit qiladi. Shu bois eritmadagi Sr²⁺ va Ca²⁺ ionlarini cho'ktirish zarur bo'ladi. Buning uchun eritmaga pH<10 bo'lguncha qattiq Na₂CO₃ qo'shib, aralashma suv hammomida 2-3 daqiqa qizdiriladi. Hosil bo'lgan SrCO₃ va CaCO₃ cho'kmalar sentrifugalab ajratiladi, so'ngra cho'kma yuviladi.
3. Sr²⁺ ionini topish va ajratish. SrCO₃ va CaCO₃ cho'kmalari 2 N CH₃COOH eritmasida eritiladi. CH₃COOH da eritib olingan eritmaning 1-2 tomchisiga CaSO₄ ning to'yingan eritmasidan 2-3 tomchi qo'shib, suv hammomida qizdirilganda SrSO₄ ning oq loyqasi hosil bo'lsa, demak, eritmada Sr²⁺ bor deyish mumkin. Eritmaga CaSO₄ qo 'shganda cho'kma darhol hosil bo'lsa, bu Ba²⁺ionining to'liq ajratilmaganligini ko'rsatadi. Agar eritma yana 8-10 daqiqa qizdirilganda u loyqalanmasa, demak, Sr²⁺ qolmaganiga ishonch hosil qilish mumkin. Eritmada Sr²⁺ bo'lsa, uni eritmadan ajratish kerak bo'ladi. Buning uchun tarkibida Sr²⁺ va Ca²⁺ ionlari bo`lgan eritmaga bir necha tomchi ammiak ishtirokida (NH₄)₂SO₄ eritmasidan 10-15 tomchi solinadi va qizdirib turib, CaSO₄ cho'kmasi hosil qilinadi. CaSO₄ ning eruvchanlik ko'paytmasi SrSO₄dan ~ 74 marta katta bo'lganligidan bu sharoitda CaSO₄ amalda cho'kmaydi. Ammo, cho'kma sentrifugalab ajratib olsa bo'ladi. Sentrifugat Ca²⁺ionini topish uchun ishlatiladi. Agar eritmada Sr²⁺ bo'lmasa, bu bosqich tushirib qoldiriladi.