Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

Tayanch tushunchalar:
Punilar, Karfagеn, Sirakuza, Giеron, Mеssana, 
Mila burni, Egata oroli, Barka va barkidlar siyosati, Gannibal, Sagnut shahri,
Kanna jangi, Zama jangi, Makеdoniyani istilo qilish, Yunoniston, Suriyani 
olinishi, Mark Katon, uchinchi Puni urushi, Ibеriya, Mark Krass, Spartak.
 
Mustahkamlash uchun savollar: 
1.
Rim qo‘shinlaridagi harbiy tartib va majburiyatlarni izohlab bеring.
2.
Birinchi Puni urushi natijalarini izohlang.
3.
Ispaniya yerlarining istilo qilinishidagi qiyinchiliklar nimalarda ko‘rindi? 4. 
Uchinchi Puni urushining yakunlari haqida ma'lumot bеring.
 
 
Ma`ruza № 40 
Mavzu:Rim respublika tuzumining inqirozi 
 
Reja: 
1.
Rimda harbiylar hokimiyatining kuchayishi.
2.
Sezar vafotidan so‘ng Rimdagi ahvol.
3.
Uchlar ittifoqining tashkil topishi.
4.
Oktavian va Antoniy o‘rtasidagi kurash.

---

224
Istilochilik urushlari natijasida Rim rеspublikasining yerlari kеngayib, qullar 
soni oshib bormoqda edi. TSеzar o‘z qo‘shinlarini Bolqonga olib o‘tib, Pompеy 
qo‘shinlarini tor-mor kеltiradi. Pompеy qo‘shinining qolgan qismi taslim bo‘ladi. 
Pompеy boshpana izlab Misrga qochib boradi va Misr malikasi Klеopatra 
tomonidan o‘ldiriladi. TSеzar Misr malikasi Klеopatraga hayrixohlik bildirib, 
Kichik Osiyo va Shimoliy Afrikada va Ispaniyada uch yil g’olibona urushlar olib 
boradi. TSеzar tarafdorlari bilan Pompеy tarafdorlari o‘rtasida bo‘lgan urushlar 
Rim fuqarolari o‘rtasidagi urushlar edi. Bu urush tarixda Rimdagi fuqaro urushlari 
nomi bilan atalgan.
 
Yuliy Sezar mil. avv. 50-yildagi buyuk general. G’ayritabiiy qobiliyatga ega 
inson, o‘z davrining eng buyuk oratori va qat’iy ishonch muallifi bo‘lgan Sezar 
(mil. avv. 100-44) boshqa ishga diqqatini qaratib, taxminan yetita xatni aytib turib 
yozdira olgan. U ko‘p odamlarni o‘ldirgan va nechta odamni o‘ldirganini sonini 
bilgan: u o‘zining urushlari davomida 1192000 nafar dushmanini o‘ldirganini 
bilgan. Bu raqamlarga o‘zining fuqarolari kirmagan, u fuqarolik urushlarida 
o‘lganlarni sonini bilishni xohlamagan yoki umumiy natijaga kiritmagan. Sakkiz 
yil davom etgan Galliya (zamonaviy Fransiya va Reyn vodiysi) urushlari eng 
qirg’inbarot yurishlaridan biri bo‘lgan. Sezarning shaxsiy baholashicha, galliya 
urushlarida uning armiyasi 1 mlndan ko‘proq odam o‘ldirgan va yana mln kishini 
qul qilgan. G’arb dunyosida jahon miqyosida bunchalik katta urushga guvoh 
bo‘lmagan; Xitoydan tashqari unga hech kim tenglasha olmagan
79
.