Rtа mахsus tа’lim vаzirligi nizomiy nomidаgi toshkent dаvlаt pedаgogikа universiteti

5. Pergam. Attalidlar davlati. 
Er. avv. 287-yil Pergam Salavkiylar davlati 
tarkibiga kirdi. Er. avv. 240-yil Salavkiylar noibi Attal I Pergamni mustaqil deb 
e’lon qilib, podsholik tojini kiydi. Uning asosiy hududi Kichik Osiyoning 
shimoliy-g`arbiy qismi va Misiyaviloyatidan iborat edi. Attalidlar sulolasi 
hukmdorlarining faol tashqi siyosati hamda mohir diplomatiyasi sababli, Pergam 
davlatining hududi er. avv. II asr boshlarida G`arbiy Kichik Osiyoning Troada, 
Lidiya, Kariyava Likiyani qo`shib olinishi bilan kengaydi. Bu hududlarda 
qadimdan rivojlangan yunon polislari mavjud bo`lganligi sababli, rivojlangan 
iqtisodiyotga ega edi. 
 
Attalidlar tashqi siyosatda sharqda Salavkiylar podsholigiga qarshi turib, 
g`arbda kuchli ittifoqchi sifatida Rim davlatiga tayandilar va bu amalda Pergamni 
Rim respublikasiga tobe bo`lishga olib keldi. Attal I (er. avv. 241-197yillar) 
galatlar ustidan g`alaba qilib, Rim bilan ittifoq tuzdi. U I va II makedon 
urushlarida (er. avv. 215-205-yillar va 200-197-yillar) rimliklar tomonidan
ishtirok etdi. Rimliklar homiyligi yordamida Pergam podsholigi Kichik Osiyodagi 
barcha Salavkiylar mulklarini egallab oldi va o`zining eng qudratli davriga kirdi.
Ammo Pergamning yuksalishi uzoq davom etmadi. Attal II va Attal III 
hukmronligi davrida Rim Pergam jamiyatining hukmron tabaqalariga kuchli ta’sir 
o`tkazgan holda, podsholikning ichki va tashqi siyosatiga faol aralasha boshladi. 
Oqibatda Attalidlar sulolasining so`nggi podshosi er. avv. 133-yilda vafot etgan 
Attal III ning vorisi bo`lmaganligi sababli, o`z davlatini rimliklarga vasiyat 
qilishga majbur bo`ldi.
Bunga javoban Pergam jamiyatining quyi tabaqalari podsho Yevmen II ning 
noqonuniy o`g`li Aristonik boshchiligida qo`zg`olon ko`tardilar. Qo`zg`olonni 
yunon shaharlari aholisi qo`llab-quvvatlamadi. Natijada qo`zg`olonchilar 
yengildi. Aristonik er. avv. 129-yilda rimliklar tomonidan qatl qilindi. Vasiyat 
qilingan podsholik o`rniga Rimning Osiyo provinsiyasi tashkil etildi.
Pergam Ellin dunyosining iqtisodiy jihatdan rivojlangan markazlaridan biri 
edi. Qulay iqlim va tabiiy sharoit qishloq xo`jaligini uzluksiz rivojlanishiga 
imkoniyat yaratdi. Pergam O`rtayer dengizi hududi aholisi uchun qishloq xo`jaligi 
mahsulotlari yetkazib beradigan markazlardan biriga aylandi. Qul mehnatidan 
unumli foydalanildi. Pergam shaharlari dengiz savdosi yo`llarida turganligi uchun 
mamlakatning boy xomashyolari (metall, yog`och, smola, teri, jun), Pergam 
hunarmandchilik mahsulotlari, jumladan
, 
pergament qog`ozi butun O`rtayer 
dengizi ehtiyojlarini qondirdi.
Attalidlar sulolasi podsholari savdo-hunarmandchilikka homiylik qildilar. 
Yunon tipidagi yangi shaharlarga asos soldilar. Bu shaharlar eski shaharlar bilan 
bir qatorda tezda iqtisodiyot va madaniyat o`choqlariga aylandi.
Attalidlar fan, adabiyot va san’atga faol homiylik ko`rsatdilar. Podsholik 
poytaxtida galatlar ustidan g`alaba sharafiga ulkan Zevs ibodatxonasi qurildi. 

---

179
EvmenII mashhur Pergam kutubxona binosini barpo qildi. Bu kutubxona antik 
mualliflar asarlari to`plami hamda filologiya maktabiga ega bo`lib, mashhur 
Iskandariya kutubxonasi bilan raqobat qildi.