Robinzon kruzoning sarguzashtlari

ROBINZONNING KULOLCHILIK QILGANI 
 
Yomg'ir yog'ib, uydan tashqariga chiqish mumkin bo'lmagan vaqtlarda, men 
ish orasida to'timni gapirishga o'rgatdim. Bu ish menga yaxshi ermak bo'ldi. 
Bir  necha  darsdan  so'ng  o'z  otini  bilib  oldi,  keyinroq  esa,  ancha  vaqt 
o'tgandan keyin, u nomini ancha baland ovozda va aniq qilib aytadigan bo'ldi. 
Shundan  keyin  «to'ti»  degan  so'zni  men  bu  orolda  birov  tilidan  birinchi  marta 
eshitdim. 
Lekin  to'ti  bilan  gaplashmoq  men  uchun  ish  etnas,  balki  ishga  bir  yordam 
edi.  Bu  vaqtda  men  juda  muhim  ish  bilan  band  edim.  Idish-tovoqqa  juda  muhtoj 
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi

---

bo'lganimdan, sopol idish yasash haqida ko'pdan buyon bosh qotirar edim-u, lekin 
ilojini  topolmay  yurardim. Sopol bo'ladigan loy  yo'q  edi.  «Kulolchilikka  muvofiq 
loy  topsam,  xurmacha,  kuvacha  yoki  kosaga  o'xshash  bir  idish  yasay  olardim,  — 
deb o'yladim. — To'g'ri, xurmachani ham, kosani ham o'tda pishirish kerak, ammo 
men iqlimi issiq joyda yashayman va bu yerda quyosh har qanday pechkadan ham 
yaxshiroq  qizdiradi-ku,  idishlarim  oftobda  qurisa  ham,  ishqilib  ancha  pishiq 
bo'ladi.  Uni  qo'lda  olib  yurish  mumkin,  don  va  umuman  quruq  ozuq-ovqatlarni 
nam tegizmaslik uchun ular ichiga solib qo'yish mumkin bo'ladi. 
Muvofiq  loy  topishim  bilanoq  don  solib  qo'yadigan  bir  nechta  katta  xum 
yasab  olishga  ahd  qilib  qo'ydim.  Ovqat  pishirish  mumkin  bo'lgan  sopol  idishlar 
yasash to'g'risida hali o'ylab ham ko'rga-nim yo'q. 
Dastlabki  vaqtlarda  no'noqligim  orqasida  qanchadan-qancha  idishlarimning  juda 
qo'pol,  dag'al  va  xunuk  bo'lib  chiqqanini,  loyning  yaxshi  pishitilmaganligi 
natijasida  qancha  idishlarimning  darz  ketganini  va  o'z  og'irligini  ko'tara  olmay 
o'tirib  qolganini  bir  boshdan  so'zlab  beraversam,  o'quvchi  albatta  menga  achinar, 
yo bo'lmasa ehtimolki mening holimga kular edi. Xurmacha va kuvachalarimning 
bir  xillari,  oftobda  quritmoq  uchun  ko'tarib  borib  yerga  qo'yayotganimda  yorilib 
ketdi; bir xillari esa oftob ko'rmasdanoq chil-chil bo'lib maydalanib ketdi. 
Ishqilib  butunlari  juda  foydali  buyum  bo'ldi.  Novdalardan  ikkita  gajava 
to'qidim, xumchalar oftobda yaxshi qurib qotgach, bularni astagina yerdan ko'tarib 
haligi  gajavalarga  solib  qo'ydim.  Xumchalar  bilan  gajavalar  orasidagi  bo'sh 
joylarga  bular  sinmasin  uchun  sholi  va  arpa  poxolini  solib  qo'ydim.  Dastlab 
ishlagan bu ikkita xumimda quruq don asramoqchi bo'ldim. Nam narsalar solsam, 
bu  idishlar  nam  tortib  qoladi  deb  qo'rqdim.  Keyinchalik  donlarni  tortib  un  qilish 
yo'lini topsam, u vaqtda bu idishlarga un solib qo'ymoqchi bo'ldim. 
Yasagan katta idishlarim ko'ngildagidek chiqмadi. Mayda idishlar: yumaloq 
kosachalar,  likopлar.  xurmachalar,  kuvachalar,  piyola  va  shu  kabilarni  ancha 
durust yasadim. Kichkina narsalami yasash oson; buning ustiga ular oftobda tekis 
quriydi va shuning uchun mahkam bo'ladi. 
Lekin  oldimga  qo'ygan  asosiy  vazifam  bajarilmay  qoldi:  menga  o'tga 
chidash  bera  oladigan  va  suv  turadigan  idishlar  yasash  kerak,  yasagan 
xurmachalarim esa bunga yaroqsiz edi. 
Bir  kuni  kabob  pishirmoq  uchun  katta  o't  yoqib  cho'g'  qildim.  Kabob 
pishgach  cho'g'ni  o'chirmoqchi  bo'lgan  edim,  tasodifan  cho'g'lar  orasiga  tushib 
qolgan  sopol  parchasini  ko'rib  qoldim,  bu  sopol  xurmachaning  sinig'i  edi.  Sopol 
lag'cha  ichida  qip-qizarib,  g'isht  singari  pishib,  toshga  o'xshab  qotib  ketipti.  Men 
bu kashfiyotdan hayratda qolib, iuda xursand bo'ldim. «Sopol parchasi o'tda qotib 
pishgan  ekan,  demak  o'tda  sopol  idish  pishirmoq  ham  mumkin,  degan  fikrga 
keldim. 
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi

---

Suvga  ham,  o'tga  ham  chidash  beradigan  kuva  yasashga  muvaffaq 
bo'lganimga terimga sig'may suyundim, rostini aytsam, bu kabi oddiy bir voqeaga 
olamda hech kimsa menday xursand bo'lmagan bo'lsa kerak. 
Kuvachalardan  biriga  suv  quyib,  o'tga  qo'ymoq  va  unda  go'sht  qaynatmoq 
uchun, hozirgina olov ichidan olingan kuvachalar sovuguncha zo'rg'a toqat qildim. 
Kuvacha  juda  soz  bo'libdi.  Echki  go'shtidan  iuda  yaxshi  sho'rva  pishirdim,  agar 
sho'rvaga  karam,  piyoz  solganda  va  tuz  tashlab,  oz-moz  so'k  uni  solganda  u  iuda 
quling o'rgilsin sho'rva bo'lardi-da. 
Endi yorma tosh qilib, un tortish haqida, to'g'rirog'i, yorma qilmoq to'g'risida 
o'ylay  boshladim;  tegirmon  to'g'risida  gap  bo'lishi  ham  mumkin  emas:  odamning 
ikki qo'li bunday ishning uddasidan chiqolmaydi. 
Lekin yorma toshi yasamoq ham oson ish emas; tosh yo'nish hunariga xuddi 
boshqa  ishlardagidek  uquvim  yo'q,  no'noq  edim,  buning  ustiga  menda  asboblar 
ham yo'q. Men bunga boproq tosh topa-man, deb ko'p kunlar ovora bo'ldim, lekin 
hech  narsa  topmadim.  Yorma  toshi  iuda  qattiq  va  shu  bilan  birga,  ko'z  o'ymoq 
uchun yaraydigan darajada ancha katta va qalin bo'lmog'i lozim edi. 
Mening  orolimda  tikka  qoyalar  bor  edi,  lekin  bu  qoyalarning  hech  biridan 
qancha  urinsam  ham  yormaga  yaraydigan  kattaroq  parcha  sindirib  ololmadim. 
Buning ustiga bu qoyalar serqum va mo'rt bo'lganidan yorma yorish uchun baribir 
yaramas  edi:  ikki  tosh  orasiga  don  solib  surganda,  bir-birining  zarbidan  uqalanib 
ko'chgan qumlar unga aralashib ketar edi. 
Shu  tariqa,  tegirmon  toshi  bop  tosh  qidirishga  ko'p  vaqtim  samarasiz 
ketgach,  yorma  toshi  yasash  fikridan  qaytib,  uni  yog'ochdan  yasash  fikriga 
tushdim, uni yasamoq uchun material topish ancha oson bo'ldi. 
Darhaqiqat,  daraxtzordan  iuda  qattiq,  katta  bir  g'o'la  topdim,  bu  g'o'la  iuda 
og'ir bo'lganidan uni o'rnidan  zo'rg'a qo'zg'atdim. Uni  bolta  bilan  yo'nib  bir qadar 
o'g'ir  tusiga  kiritdim,  keyin  bir  oz  o'yib,  shu  o'yilgan  ioyni  yana  kuydirdim. 
Braziliyadagi  qizil  tanli  odamlar  qayiqni  shu  yo'sinda  yasaydilar.  Men  bu  ishga 
ko'p mehnat sarf qildim. 
O'g'irni  yasab  bo'lib,  temir  deb  ataluvchi  yog'ochdan  dasta  qildim.  O'g'ir 
bilan dastani kelgusi hosil uchun asrab qo'ydim. Mening hisobimga ko'ra, kelgusi 
yilda donim ko'payib, uning bir qisмiini un qilmoqqa airatish mumkin bo'ladi. 
Endi,  g'alladan  un  tortgach,  xamirni  qanday  qilmoq  to'g'risida  o'ylay 
boshladim. 
Avvalo, menda xamirturush yo'q edi; ammo baribir xamirturush qilmoqning 
iloji yo'q edi, shuning uchun ham xamirturush to'g'risida bosh qotirmadim. Ammo 
pechkasiz  qanday  qilib  non  yopaman?  Bu  chindan  ham  bosh  qotiradigan  niasala 
edi. Lekin men buning iloiini o'ylab topdim. Kulol loyidan bir necha katta va keng 
idishlar  yasab,  bularni  olovda  yaxshilab  kuydirdim.      Bu      idishlarni      g'alla   
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi

---

o'rimidan   ancha ilgari yasab omborga kiritib qo'ydim. Men bundan aввal o'choq 
qurgan  edim.  Bu  o'choq  kvadrat  shaklidagi  (to'g'risini  aytganda,  uni  kvadrat  deb 
ham bo'lmas edi) yaxshilab pishirilgan g'ishtdan qilingan edi. 
Non  pishirish  vaqti  kelgach,  men  o'choqqa  zo'r  o't  qaladim.  O'tin  yonib 
bo'lishi  bilanoq,  cho'g'ni  o'choqqa  yoyib,  yarim  soatcha  shu  holicha  turg'izib, 
o'choqni  yaxshilab  qizdirdim.  Shundan  keyin  hamma  cho'g'ni  bir  chekkaga  surib 
qo'yib,  nonlarimni  o'choqqa  yopdim.  So'ngra  haligi  sopol  idishlardan  birini  olib 
kelib nonlar ustiga to'ntarib qo'ydim, idish ustidan esa qo'r yopdim. 
Xo'sh, nima bo'pti, deng? Nonim pechkadagidan ham yaxshi pishipti. 
Yangi  yopilgan  nonni  huzur  qilib  yedim.  Men  umrimda  bunchalik  shirin  taom 
yemagan bo'lsam kerak deb o'yladim. 
Umuman  aytganda,  qisqa  vaqt  ichida  usta  novvoy  bo'lib  oldim:  men 
ko'mach  (guruchli  somsa)  pishirishnigina  emas,  guruch  unidan  bo'lka  va  obinon 
pishirishni ham o'rganib oldim. Pirog pishirganim yo'q xolos, chunki menda echki 
va parranda go'shtidan boshqa go'sht yo'q edi. 
Bu  orolga  kelganimning  uchinchi  yili  butunicha  shu  ro'zg'or  ishlari  bilan 
o'tdi. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
www.kitob.uz - Respublika bolalar kutubxonasi

---